Rome-tip #1 Waarom je de Sixtijnse Kapel over moet slaan

Vaak wordt me gevraagd of ik tips heb voor mensen die naar Rome gaan. Gelukkig heb ik even geleden Via Roma mogen schrijven, een (reis)boek dat je door de straten én de geschiedenis van Rome leidt (langs alle bekende en minder bekende bezienswaardigheden). Voor meer (ongewone) tips om je bezoek aan Rome zo bijzonder mogelijk te maken, kun je natuurlijk ook op dit blog terecht.

De lange weg naar de Sixtijnse Kapel

Een goede Rome-tip begint bij het afbakenen van de doelgroep: wie gaat er naar de Eeuwige Stad en vooral, voor de hoeveelste keer? Ben je al eens geweest en wil je thuiskomen met iets dat je nog niet wist over Rome? Ga dan naar de Vaticaanse Musea, en sla de Sixtijnse Kapel over.

De running gag die altijd door de gangen van de Vaticaanse Musea gonst is de eindeloze weg die je moet afleggen voordat je ein-de-lijk bij die Sixtijnse Kapel uitkomt – en hoeveel kunstschatten je daarvoor moet doorploeteren. Ga daarom eens (vrij letterlijk) tegen de stroom in, en bezoek de Vaticaanse Musea enkel en alleen om de prachtige Laocoöngroep te bewonderen.

De vondst van Michelangelo

Deze indrukwekkende beeldengroep van bijna twee meter hoog werd in het jaar 1506, onder toeziend oog van niemand minder dan Michelangelo, onder de grond gevonden, vlak bij de plek waar nu het Colosseum staat. De vondst heeft, onder andere via Michelangelo, een grote invloed gehad op de Italiaanse kunst van de renaissance.

Wat we zien: de Trojaanse priester Laocoön en een van zijn zoons sterven, terwijl de tweede zoon nog tevergeefs aan hetzelfde lot probeert te ontkomen. Juist nadat hij de Trojanen had willen overtuigen van het feit dat het grote paard niets meer was dan een list van de Grieken, werden Laocoön en zijn zoons aangevallen door gigantische slangen die uit de zee kwamen kruipen.

Het beeld laat de priester zien op het moment suprème van zijn doodsstrijd, zich losworstelend uit de steeds beklemmender wordende greep van de slang; al zijn spieren zijn aangespannen en zijn gezicht vertrekt van de pijn. Het zoontje van Laocoön, rechts van hem, lijkt zich reeds aan de dood te hebben overgegeven, terwijl de ander nog aan het slangenlijf probeert te ontsnappen – ondertussen vol afschuw kijkend naar wat er achter hem gebeurt. De contrasten druipen van het beeld af: mens en beest, leven en dood, ouderdom en jeugd.

Schaamteloze emotie

Alles aan de Laocoöngroep vertoont kenmerken van de stijl die past bij de hellenistische periode, die ongeveer loopt vanaf de veroveringen van Alexander de Grote (eind 4de eeuw voor Christus) tot de val van de dynastie van de Ptolemaeën; toen Cleopatra haar troon aan de Romeinen moest afstaan in 30 voor Christus. Alexander de Grote creëerde een nieuwe wereld, die vroeg om nieuwe kunst. Individuele smaak kwam naar voren in sculpturen, waar men voorheen vooral een klassiek voorbeeld nastreefde. Er kwam ruimte voor realisme; ouderdom en ziekte konden onderwerp zijn van een kunstwerk, in plaats van enkel geïdealiseerde portretten.

Juist deze kunst had een geweldige invloed op de Romeinen, en via hen op het Italië van de renaissance. Diezelfde Romeinen waren overigens de grootste afnemers van (kopieën van) Griekse kunstwerken; zij hielden de vraag hoog naar hellenistische kunst, maar bleven ook eindeloos gecharmeerd van klassieke en zelfs archaïsche beelden. De Laocoöngroep, die gedateerd kan worden tussen de 1ste eeuw voor en de 1ste eeuw na Christus, past daarom precies bij zijn tijd: een klassiek mythologisch onderwerp wordt verbeeld in een technisch hoogstaand kunstwerk, waarin klassieke ingetogenheid plaats heeft gemaakt voor schaamteloze emotie.

Laocoön dus. Heb je Michelangelo’s plafond echter nooit met eigen ogen mogen aanschouwen? Heb je nooit ervaren hoe het is om, met pijn in je nek van het omhoog kijken, je staande houdend tussen de duwende toeristen om je heen die stiekem foto’s willen maken, door de schilderingen van je voeten te worden geblazen? Vergeet wat ik gezegd heb, volg de bordjes en loop onmiddellijk door naar de kapel, waar Michelangelo boven zichzelf uitsteeg en bijna-bovenaardse schilderkunsten vertoond heeft.