Sinds deze week kun je weer een bezoek brengen aan de Orto dei fuggiaschi in Pompeii. Wat dat is?
Iedereen kent het verhaal van Pompeii en de uitbarsting van de Vesuvius. De details zijn misschien minder bekend. Pompeii was in de loop van de eerste eeuw na christus langzaam, nadat het in 80 voor Christus als Colonia Veneria Cornelia Pompeianorum officieel onderdeel werd van het rijk, verworden tot een stadje als vele anderen in het Romeinse keizerrijk, waar men in relatieve rust en welvaart leefde. Die rust bleek echter stilte voor de storm: in het jaar 62/63 werd een groot deel van de stad verwoest door een hevige aardbeving. Het bleek slechts een voorteken voor meer onheil; Pompeii was de schok nog maar net te boven gekomen, of het ongelukkige jaar 79 brak aan. Op 24 augustus van dat jaar vond de allesvernietigende uitbarsting van de Vesuvius plaats, die de stad en zijn inwoners letterlijk voor eeuwen bedolven heeft onder puin en as.
De vondst van de vluchtelingen
Er zijn weinig plekken in Pompeii waar die huiveringwekkende geschiedenis zo dichtbij komt als de Orto dei fuggiaschi. De orto (‘tuin’), officieel door de Romeinen geregistreerd als reg. I, insula 21, bevindt zich in het gebied ten zuidoosten van Pompeii en is in gebruik als wijngaard. Het werd vernoemd (fuggiaschi = vluchtelingen) naar een bijzondere vondst die midden in de wijngaarden werd gedaan: gedurende de opgraving van 1961 trof men hier de versteende overblijfselen van dertien personen die hun toevlucht hadden gezocht toen de Vesuvius uitbarstte. Ze moeten in paniek de stad uit zijn gerend, zich bewegend in de richting van de stadsmuren, in een poging te ontkomen aan de regen van puimsteen die de eerste fase van de beroemd geworden uitbarsting kenmerkte. Meteen daarna volgden echter de asregens die hen fataal werden.
Onder de dertien slachtoffers die zich hier verzamelden en samen de dood vonden zien we zowel volwassenen en kinderen, en aan de houdingen waarin de lichamen zijn vereeuwigd kun je de pijn en angst die ze moeten hebben doorstaan nog bijna voelen. Hoe kan het dat de ‘lichamen’ al die eeuwen zo intact zijn gebleven? De negentiende-eeuwse archeoloog Giuseppe Fiorelli introduceerde een nieuwe manier om een gipsen afgietsel te maken, bestaande uit het gieten van vloeibare gips in de holte die door het lichaam in de gestolde laag as werd achtergelaten, die de exacte vorm van het lichaam heeft behouden. De toenmalige soprintendente (hoofd van de archeologische dienst) Amedeo Maiuri vond het (gelukkig) belangrijk om dit bijzondere historische erfgoed zoveel mogelijk intact te laten en liet de lichamen in situ, op de plek waar ze werden gevonden.
De kalkomhulsels van de lichamen van deze dertien ongelukkigen waren aan restauratie toe, zodat de befaamde Orto dei fuggiaschi lang gesloten was voor publiek. Voor de heropening hebben de wetenschappers een poging gedaan om de ‘situatie’ nog correcter weer te geven voor bezoekers, door de lichamen van kalk te plaatsen op een bedje van as; een tastbare herinnering aan de uitbarsting die hen en fataal werd.
In de buurt
Binnenkort naar Pompeii? Vandaag (9 november) opent in de Multisala Montil di Castellammare in het nabij Pompeii gelegen Stabia ook de tentoonstelling Stabiae svelata ter gelegenheid van de 250e verjaardag van het archeologisch onderzoek in dit gebied, dat tot op de dag van vandaag doorgaat.
orpheuskijktom.com 