In Rome liggen de verhalen uit het verleden letterlijk op straat. Aan de hand van straatnamen die je op de bordjes – sinds 1814 van marmer dankzij paus Pius VII – kunt lezen, wandel je de geschiedenis van de eeuwige stad letterlijk achterna. Vrijwel iedere via, vicus of viale is namelijk vernoemd naar een persoon of gebeurtenis die het leven van de stad Rome op de een of andere manier getekend heeft… Vandaag is de beurt aan de koningin der wegen: de Via Appia.
ZUIDWAARTS!
Eens legde ik hem af per trein, de lange weg naar het zuiden. Honderden kilometers, om uiteindelijk te eindigen in Brindisi, de stad die de Romeinen Brundisium noemden. De reis die ik per spoor ondernam, ging in de oudheid over de ongelijke keien van de Via Appia.
De Via Appia (letterlijk ‘de weg van Appius’) was, samen met de Via Salaria, Via Flaminia en Via Latina, een van de grote uitvalswegen van het oude Rome. Zoals veel van de succesvolle ondernemingen van de Romeinen, was ook de aanleg van de Via Appia gedreven door militaire motieven. De rijke politicus Appius Claudius Caecus (‘de blinde’) nam het initiatief in 312 v.Chr., omdat hij het nodig achtte een goede weg richting het zuiden aan te leggen waarover het leger zich kon verplaatsen. Natuurlijk gingen er uiteindelijk niet alleen soldaten, maar ook bodes, ambtenaren, gegoede burgers, slaven en allerlei andere handelswaren over de keien van de Via Appia. Het was de weg die, via Zuid-Italië, leidde naar Sicilië en Noord-Afrika, en vanaf de havenstad Brundisium naar de rijke wereld van het oostelijke Middellandse Zeegebied. Dankzij het enorme militaire en economische belang kreeg de weg de bijnaam regina viarium – koningin der wegen.
CIPRESSEN EN RUÏNES
De loop van de oude Via Appia is nog altijd goed te volgen, maar alleen aan het begin, in Rome zelf en net daarbuiten, kun je nog echt een deel van de originele weg bewandelen. De weg werd in de eerste eeuwen na de oudheid veel minder intensief gebruikt. De verwaarlozing toverde de Via Appia langzaam om tot een romantische plek – de weg van grote keien in een landelijk decor vol cipressen en half vergane ruïnes van de oude Romeinen.
Tegenwoordig is dit eerste stuk van de Via Appia veranderd in een (archeologisch) park, een fijn wandelgebied met als startpunt de Porta San Sebastiano. Al wandelend (of fietsend) kom je de karrensporen tegen die zwaarbeladen Romeinse wagens eens in de stenen sleten, maar ook bezienswaardigheden als de Catacomben van Callistus en de ronde Tombe van Metella.
FILMSTERRENSTATUS
Twee verhalen maakten van de Via Appia een wereldberoemde weg met filmsterrenstatus. Het oudste verhaal komt uit de vroegchristelijke geschiedenis. De Via Appia was het decor van een beroemd geworden ontmoeting tussen Petrus en Jezus. Petrus wilde via de weg van Appius de stad ontvluchten, om te ontkomen aan de wrede christenvervolgingen van keizer Nero. Eenmaal aangekomen op de Via Appia kwam hij Jezus tegen, die zich juist richting de stad bewoog. Petrus vroeg hem: ‘Domine quo vadis?’ – Waar gaat u heen, heer? ‘Naar Rome, om opnieuw gekruisigd te worden,’ was het antwoord. Petrus begreep wat hem gezegd werd: hij moest terugkeren naar de stad om de geplaagde christengemeenschap bij te staan.
Bloeddorstiger en wreder is die andere beroemde scène waarin de Via Appia figureert. In Stanley Kubrick’s film Spartacus (1960) wordt de slavenopstand onder leiding van Spartacus uiteindelijk door de legioenen van generaal Crassus de kop ingedrukt. Zo’n zesduizend slaven werden gevangen genomen stuk voor stuk aan het kruis genageld. De houten kruizen werden in duizendtallen opgesteld langs de Via Appia, waar ze nog jaren zouden blijven staan, bij wijze van waarschuwing…
VIA APPIA BEZOEKEN
Parco Regionale dell’Appia Antica
Kijk op de website voor meer informatie en fietsverhuur!
orpheuskijktom.com 
Ik heb vandaag de Via Appia Antica gelopen vanaf de Porta San Sabastiano. Mijn advies: doe dat niet! Blijf in bus 118 zitten tot de *Basilica* San Sebastiano, een paar mijl verderop. Dat eerste stuk word je gek of chagrijnig van de auto’s, ook al mogen die daar volgens de bordjes niet komen. Bovendien: de Via Appia Antica is, vanuit wandelaarsperspectief, ook pas verderop mooi, met uitzicht en hier en daar Klassiek plaveisel. Die eerste paar mijl loop je tussen hoge muren en op moderne steentjes. Op dat eerste zijn wel een aantal bezienswaardigheden (waaronder catacomben), dus als je daar naar binnen wilt, zoek dan van tevoren goed uit welke halte je precies moet hebben.
Dank voor je reactie, Gaston! Het eerste stuk doe je inderdaad beter met de bus (of per fiets, als je deze huurt). Hopelijk heb je na een paar mijl wel van de Via Appia genoten!