Om de aanstaande verschijning van mijn boek over Puglia te vieren, reis ik vanaf vandaag op Orpheus Kijkt Om een week lang door de geschiedenis van de hak van de Italiaanse laars. We beginnen met een van de beroemdste Zuid-Italianen uit de oude geschiedenis, de alom bewonderde en geprezen Romeinse dichter Quintus Horatius Flaccus, kortweg: Horatius.
Horatius werd geboren op 8 december 65 v.Chr. in Venusia (het huidige Venosa, op de grens tussen de regio’s Basilicata en Puglia), een redelijk grote stad langs de Via Appia die in 291 v.Chr. werd gesticht als Romeinse veteranenkolonie. Horatius’ ouderlijk huis was eenvoudig maar liefdevol: zijn vader was een vrijgelaten slaaf die besloot om naar Venosa te verhuizen. Hij bouwde er een goed bestaan op voor hemzelf en zijn gezin. Het ging de familie Flaccus goed: vader kon op een goed moment een kleine boerderij aanschaffen waarmee hij een bescheiden welvaart creëerde. Horatius plukte er de vruchten van: hij werd door zijn vader naar Rome en Athene gestuurd voor een degelijke opleiding.
NAAR ROME
Toen Horatius 12 jaar oud was, vertrok hij naar Rome. De grote stad bleek hem en zijn ambities goed te passen, zodat het erop uit zou draaien dat hij nog maar zelden naar zijn geboortegrond zou terugkeren. Horatius moest korte tijd in het leger dienen, waar hij het schopte tot legeraanvoerder. Toch bleek al snel dat zijn roeping elders lag. Hij begon een politiek-maatschappelijke carrière in de hoofdstad en bekleedde een aantal openbare functies. Grote roem verwierf hij pas toen hij begon met het voordragen en opschrijven van zijn dichtregels.
OP REIS
Een succesvolle carrière volgde, en het leek erop dat Horatius zijn ‘wortels’ voorgoed was vergeten. Toch blijkt hier en daar, soms terloops en tussen de regels, dat zijn geboortegrond nooit helemaal naar de achtergrond was verdwenen. Zuid-Italië had wel degelijk een speciale plaats in zijn hart behouden. In 37 v.Chr. maakte hij samen met de beroemde schrijver Vergilius en diens beschermheer Maecenas een reis naar Brindisi, havenstad van het zuidoosten. Maecenas was een goede vriend van de ambitieuze Octavianus (die kort daarna keizer Augustus zou worden). Als adviseur van Octavianus was Maecenas naar het zuiden getrokken, met een duidelijke opdracht: de relatie tussen Octavianus en Marcus Antonius herstellen. Vergilius en Horatius vergezelden hem op deze missie.
‘KIND VAN HET APULISCH LAND’
Horatius zou later een vers wijden aan deze reis. Over het hoe, wat en waar ervan is weinig bekend, maar we weten dat Horatius in elk geval over de lokale keuken allerminst te spreken was… De bakkers hadden zeker ‘zand in het meel vermalen’, zei hij toen hij het brood uit Puglia proefde. Toch blijkt uit veel andere gedichten die hij schreef dat het landschap en de natuur van het zuiden tot Horatius’ verbeelding spraken. Ze komen zijdelings aan bod in sommige van zijn verzen, zoals de Gierenberg (Monte Vulture), een nu uitgestorven vulkaan:
‘Toen ik, een kind van het Apulisch land,
eens op den Gierenberg, heel ver van huis,
door spel vermoeid door slaap was overmand,
hebben mij sprookjesduiven toegedekt
tot één verbazing voor de dorpsbewoners
hoog op de rots en laag in ´t vruchtbaar dal,
hoe ik voor adderbeet en bereklauw
beveiligd onder mirt en lauwer sliep,
een dapp´re, kleine godenlieveling.’
(Ode III.4.9-20, vertaling: Dr. A. Rutgers van der Loeff)
VERDER LEZEN?
De Romeinen hebben op heel veel manieren hun voetsporen achtergelaten in Puglia, de hak van de Italiaanse laars. Lees er meer over in mijn boek Puglia. Reizen door de hak van de Italiaanse laars, dat binnenkort (25 mei 2013) verschijnt en nu met een speciale korting besteld kan worden!
orpheuskijktom.com 