De Sint Pieter, van de onderkant

We blijven nog even in ondergrondse sferen, na de verhalen over de graf-piramide en het dode dichters-kerkhof van de afgelopen weken. Startpunt is de Sint Pieter, Vaticaanstad, Rome. Het eindpunt ook, maar dan enkele meters naar beneden.

Veel mensen beklimmen de koepel van de Sint Pieter. Sommigen dalen ook af naar de crypte van de kerk waar de meeste pausen in hun sarcofagen liggen te genieten van hun eeuwige rust. De laatste paus die hier is bijgezet is Johannes Paulus II, waarmee het aantal bezoekers van de crypte weer wat is toegenomen. Maar nog weer een niveautje lager, onder die voorbij schuifelende voetjes van toeristen en hun verveelde kinderen, ligt een onbekend stukje geschiedenis waar je u tegen zegt.

Een dodenstad (necropool) uit de oudheid wacht degenen die echt ondergronds gaan. Waar je nu bij het horen van ‘Vaticaan’ denkt aan een mini-staat, was het in de Romeinse tijd niet meer dan een heuvel, net buiten de stad. Omdat het gebruikelijk was om doden niet binnen maar buiten de stadsmuren ter aarde te stellen, werd de heuvel al snel in gebruik genomen als grafheuvel. Hier bevond zich ook het zogenaamde Circus van Nero, een soort stadion gebouwd in opdracht van keizer Caligula, waar aan wagenrennen werd gedaan maar waar ook nog weleens een terechtstelling plaatsvond. De veroordeelden werden gemarteld en gedood, en vonden daarna vaak een plek op de aangrenzende grafheuvel. Zo ook, zegt men, de martelaar Petrus.

Precies die Petrus is de reden waarom de necropool, althans een klein deel ervan, dat nu pal onder de Sint Pieter ligt, is opgegraven. Het stond in het teken van de zoektocht naar een waarheid die tot op de dag van vandaag niet is achterhaald: ligt de opvolger van Jezus, de eerste paus Petrus, naar wie de kerk is vernoemd, wel of niet begraven onder de Sint Pieter? Dat zou immers de hele reden zijn geweest dat de kerk hier ooit is neergezet.

Een rondleiding onder de Sint Pieter leid je dan ook daar naartoe: het vermeende graf van Petrus. Je daalt in de crypte van de kerk af via een trap, en dan loop je door een klein gangetje (eigenlijk loop je door een gleuf die uitgehakt is in een hele dikke muur uit de periode van keizer Constantijn) en ineens sta je in een soort ondergronds straatje, een simpel straatje dus dat onderdeel uitmaakte van een complete dodenstad. Op die manier was het ook gebouwd: alle graven waren kleine huisjes aan dit soort straatjes, met meerdere verdiepingen en sarcofagen en nissen voor urnen aan de binnenkant. Veel schilderingen en marmeren sarcofagen en inscripties zijn bewaard gebleven en het verleden komt hier erg dichtbij als je daaruit naam, sociale positie, geloofsovertuiging en leeftijd van de overledenen kunt halen.

Opvallend: hoe dichter je bij ‘Petrus’ komt, hoe vaker je christelijke graven tegenkomt. Het lijkt alsof degene die hier lag inderdaad werd gezien als een Christelijk martelaar, of althans iemand in wiens gezelschap je je maar beter kunt bevinden, na je dood. Je kunt uiteindelijk niet heel dicht bij zijn simpele graf komen, maar het is vanuit archeologisch oogpunt oneindig interessant om de verschillende lagen die bovenop dat graf zijn gebouwd te zien van de zijkanten.

Er is van alles onderzocht om te ‘bewijzen’ dat Petrus hier ligt. De botten die in de buurt van het graf (niet erin) zijn gevonden zijn onderzocht en behoren aan een man toe van precies de juiste leeftijd. Een twijfelachtig maar mooi detail: het botmateriaal was compleet op de voeten na: dit komt overeen met het bekende gegeven dat Petrus op zijn kop aan het kruis is opgehangen, waardoor het waarschijnlijk is dat hij die uiteindelijk is verloren. Vroege christenen hebben ook veel ‘graffiti’ achtergelaten, op en om het graf.

Het sluitende bewijsstuk is natuurlijk nooit gevonden. Maakt het uit? Tja, ik kijk misschien niet met dezelfde ogen als een gelovige, dus voor mij is het antwoord nee. Voor mij volstaat de gedachte dat dit niet de grootste en rijkste, maar vooral een van de interessantste kerken is die je kunt bezoeken – van de koepel tot onder de kelder.