Petrus in Rome?

Wat Romulus en Remus zijn voor Rome als hoofdstad van een wereldrijk, zijn Petrus en Paulus van Rome als hoofdstad van het christendom. Over Paulus’ optreden in Rome is vrij veel bekend, maar wat weten we eigenlijk van Petrus?

De meeste mensen kennen Pertrus als de meest vooraanstaande leerling van Jezus. Uit de Bijbelverhalen, dus. Maar de Petrus die in Rome samen met Paulus de grondlegger werd van de Kerk, waar is die eigenlijk op gebaseerd? Hoe zijn die twee kanten van Petrus (die van voor en die van na de dood van Jezus) met elkaar verbonden? Hoe en wanneer kwam Petrus van Jeruzalem naar Rome en waarom eigenlijk?

In Petrus. Leerling, leraar, mythe – dat na zijn boeken over Paulus en Jezus kan worden gezien als het sluitstuk van een drieluik – probeert Fik Meijer deze (en andere) vragen te beantwoorden en feit en fictie van elkaar te onderscheiden.

De waarheid is dat Petrus, althans in de Bijbel, na de dood van Jezus simpelweg uit beeld verdwijnt. Of hij überhaupt ooit naar Rome is gegaan is zeer onzeker – er zijn eigenlijk geen directe aanwijzingen voor te vinden in de bronnen. Maar natuurlijk prijkt in Rome wél dat indrukwekkende gebouw dat naar hem is vernoemd, de gigantische Sint-Pieter. Volgens de overlevering is die basiliek toch op het graf van Petrus gebouwd? Fik Meijer schrijft over het ontstaan van die ‘traditie’ het volgende:

Eusebius heeft geschreven over zowel het martelaarschap van Petrus en Paulus als over hun graven. Hij noemt ook zijn bronnen. Voor het martelaarschap baseert hij zich op Dionysius, bisschop van Korinte, die rond 170 in een brief aan de Romeinen zou hebben geschreven dat de beide apostelen eerst in Korinte en later in Rome het geloof hadden geplant alvorens ze in Rome martelaar werden (Eusebius, Kerkgeschiedenis 2,25,8; appendix 19). Hij heeft het ook over de graven van Petrus en Paulus. Zijn zegsman in dezen is Gaius, die rond 200, toen Zephyrinus bisschop van Rome was, had gewezen op de graven: ‘Ik zal de zegetekenen van de apostelen aanwijzen. Wanneer je naar het Vaticaan of over de weg naar Ostia wilt gaan, zal je de zegetekenen vinden van hen die deze Kerk gesticht hebben’ (Eusebius, Kerkgeschiedenis 2,25,6-7; appendix 19). (…)
Toen Gaius zijn onthulling deed, waren er sinds de vervolgingen van Nero ruim honderddertig jaar voorbijgegaan. Niemand had al die tijd iets over een graf van Petrus gezegd of gehoord. De slachtoffers van de vervolgingen waren vermoedelijk in massagraven gegooid. En die waren er in Rome heel veel. Ook Petrus zou, als hij in die tijd in Rome de martelaarsdood is gestorven, vermoedelijk geen eigen graf hebben gekregen. Daarbij kwam nog dat de christenen in het begin geen behoefte hadden aan graven om hun martelaars te vereren. Ze leefden immers in de eindtijd en waren in afwachting van de terugkeer van Jezus Christus. Waarom praten over een graf van de apostel Petrus? (…)
Volgens de latere traditie was Petrus begraven vlak bij de Circus Vaticanus. Maar daarmee was alleen een vage plaatsaanduiding gegeven, die nader moest worden ingevuld. Gelovigen hebben dat ook gedaan. Maar of ze voldoende zekerheden hadden om de plaats aan te wijzen die Gaius op het oog had is hoogst twijfelachtig. Als ze de omgeving in ogenschouw namen, zagen ze een gebied dat in de eerste eeuw nog open had gelegen en begrensd werd door de renbaan van de Circus van de keizers Gaius (Caligula) en Nero en de tuinen van Nero. Waar lag die plaats precies? De anonieme auteur van de Handelingen van Petrus en Paulus had gesproken van een graf van Petrus onder een terebint vlak bij de Circus Vaticanus. In het begin van de vierde eeuw hadden Constantijn en zijn architecten geen enkele twijfel dat het monumentje dat door Gaius was aangeduid als het tropaion op het graf van Petrus stond. Ze bouwden er de nieuwe Basiliek van Petrus overheen. Sindsdien was het voor de gelovigen een zekerheid dat daar daadwerkelijk het gebeente van Petrus lag. Nader onderzoek was niet nodig.

Verder lezen?

Petrus. Leerling, leraar, mythe
Fik Meijer
Athenaeum–Polak & Van Gennep
ISBN 9789025304652
€ 19,99

Bestel Petrus. Leerling, leraar, mythe via deze link bij Bol.com!