Welkom in het paleis van Nero

Een van Romes meest bijzondere ondergrondse monumenten uit de oudheid, het paleis van de beruchte Romeinse keizer Nero (37 – 68 n.Chr.), is al jaren gesloten voor publiek vanwege restauratiewerkzaamheden. Sinds kort kun je het ‘Gouden Huis’ van Nero toch weer bezoeken, en wel online.

De resten van Nero’s paleis, de Domus Aurea (Gouden Huis), bevinden zich onder de grond in het archeologische hart van Rome, vlak bij het Colosseum. Bijna tien jaar geleden kon je nog een begeleide rondleiding krijgen door de onderaardse ruïnes, maar wegens achterstallig onderhoud en het daaraan verwante instortingsgevaar is dat al even niet meer mogelijk.

Kun je je voorstellen wat voor geweldige verhalen de archeologen, ingenieurs, biologen, restaurateurs en scheikundigen die op deze plek werken te vertellen hebben? Precies die verhalen kunnen we nu op de voet volgen, via het online dagboek Il cantiere della Domus Aurea (‘De werkplaats van de Domus Aurea’). De website is, ook voor wie het Italiaans niet machtig is, een geweldige plek om uit eerste hand van alles te ontdekken over het paleis van keizer Nero.

Een ‘menswaardig verblijf’
Sinds Augustus (63 v.Chr. – 14 n.Chr.) resideerden de Romeinse keizers op de Palatijnse heuvel in het centrum van Rome. Nero, die in 54 n.Chr. keizer was geworden, had al flinke uitbreidingen gemaakt op zijn paleis daar, maar toen een verwoestende brand in het jaar 64 een groot deel van de stad plat legde (inclusief zijn oude residentie), zag hij zijn kans schoon om een ‘echt’ paleis te  laten verrijzen uit het puin en as.

“Het paleis was zo immens dat het een driedubbele galerij bevatte van een mijl lengte, verder een vijver die wel een zee leek, omgeven door gebouwen die voor steden konden doorgaan.”

Over dat nieuwe paleis, dat al snel de Domus Aurea werd genoemd, gaan de wildste verhalen. Keizerbiograaf Suetonius (70 – 140 n.Chr.) was vooral onder de indruk van de afmetingen ervan: ‘De voorhal was zo groot dat daarin een kolossaal beeld van hemzelf kon staan van veertig meter hoog. Het paleis was zo immens dat het een driedubbele galerij bevatte van een mijl lengte, verder een vijver die wel een zee leek, omgeven door gebouwen die voor steden konden doorgaan.’ (…) ‘Er waren ook landelijke gedeelten met een afwisseling van akkers, wijngaarden, weilanden en bossen met allerlei tamme en wilde dieren.’*

Maar dat  was niet alles; de Domus Aurea was niet alleen gigantisch groot en voorzien van prachtige schilderingen en rijke decoraties, het zat ook vol technische snufjes. De plafonds van de eetzalen bijvoorbeeld, konden volgens de overlevering ronddraaien, zodat er bloemblaadjes en geurige parfums als weldadige nevel konden neerdalen op de gasten. Nero zelf uitte gematigde waardering voor zijn nieuwe Gouden Huis door te zeggen ‘nu eindelijk een menswaardig verblijf te hebben gekregen.’

“De plafonds van de eetzalen konden volgens de overlevering ronddraaien, zodat er bloemblaadjes en geurige parfums als weldadige nevel konden neerdalen op de gasten.”

Instortingsgevaar
Eeuwenlang bleven de verhalen over Nero’s exorbitante paleis niets meer dan geruchten uit de oudheid; de resten lagen verborgen in de aarde, onder de restanten van weer een ander Romeinse bouwwerk, de Thermen van Trajanus. Pas in de 15e eeuw werden de ondergrondse gangen van het paleis ontdekt. Men was vooral verbijsterd door de schoonheid van de schilderingen en kunstwerken die aan het licht kwamen: kunstenaars als Rafaël en Pinturicchio daalden af in de onderaardse ‘grotten’ om het met eigen ogen te aanschouwen.

Meteen vanaf de ontdekking in de 15e eeuw werd duidelijk dat we hier te maken met een even bijzondere als ingewikkelde archeologische site. Niet alleen het onderzoeken maar ook het onderhouden van de ruïnes heeft steeds voor grote uitdagingen gezorgd. Decennialang is het gesloten geweest, in 1999 werd een deel voor publiek opengesteld maar in 2005 moesten de deuren weer sluiten wegens serieus instortingsgevaar. Na de instorting van een deel van de resten van Trajanus’ thermengebouw in maart van 2010 werd het hele archeologische gebied vanuit de gemeente Rome overgedragen aan de zorg van de lokale archeologische dienst.

Sindsdien gaan het onderzoek, de reparatie en restauratie ter plekke door. Om het belang van deze bijzondere ruïne te onderstrepen, begonnen de medewerkers de genoemde website waarop ze iedereen die geïnteresseerd is informeren over de voortgang van het onderzoek. Wat ze hiermee hopen te bereiken? Dat net als in de oudheid, toen ‘de Domus Aurea heel Rome omarmde’**, inwoners en bezoekers van de stad ook vandaag nog betrokkenheid voelen bij deze historische plek.

Kijk voor meer informatie op de website van de Domus Aurea!

De hierboven opgenomen fragmenten zijn afkomstig uit:

* Suetonius, Keizers van Rome
(Vertaling D. Den Hengst, Athenaeum-Polak & Van Gennep)

**Plinius, Naturalis Historia, XXXII, 54