Quod non fecerunt barbari – een Europees symbool in Rome

Barbari, zo noemden veel Romeinen de pausen die in de 17^de eeuw schaamteloos het marmer en brons van de oude monumenten van Rome plunderden. De manier waarop zij omgingen met het cultureel erfgoed van de stad vonden ze verwerpelijk – door hen barbari te noemen werd indirect verwezen naar de verwoestingen die de barbaarse stammen in Rome aanbrachten toen het Romeinse rijk viel.

Het ‘sprekende beeld’ Pasquino, de scherpe tong van het Romeinse volk, wist het nog mooier te formuleren: ‘QUOD NON FECERUNT BARBARI FECERUNT BARBERINI – dat wat de barbaren niet deden, doen de Barberini(-pausen) wel. Wat de barbaren niet deden, doen de ‘Nederlandse beesten’ wel, is de tendens van de Italiaanse media van deze dagen. Aan Nederland de twijfelachtige eer om, net als de roofzuchtige pausen van weleer, van heel het volk van Rome het predicaat ‘barbaren’ te krijgen.

Wie is hier verantwoordelijk?

Als verknipte priesters onder de vlag van hun parochie schandalige misdaden plegen tegenover onschuldige kinderen, dan zijn we er met z’n allen als de kippen bij om de RKK daar in zijn geheel op aan te spreken. Als verknipte voetbalsupporters schandalige misdaden plegen, dan is het niet de bedoeling dat je daar de club, onder wiens vlag zag ze letterlijk acteren, en zeker niet ‘het voetbal’ in het algemeen, op aanspreekt. Toornen aan ‘het voetbal’, dat is namelijk een no go.

Natuurlijk kun je menselijk leed niet vergelijken met materiele schade aan cultureel erfgoed, maar het principe – het geheel aanspreken op het gedrag van enkele extreme uitwassen – is gelijk.

Op de website, Facebookpagina en het Twitteraccount van Feyenoord wordt het hele gebeuren doodgezwegen. Het is een schril contrast met hoe breed de gebeurtenissen in de Italiaanse én Nederlandse media worden uitgemeten. De directeur van de club zegt tegen het NOS Journaal dat hij zich ‘niet verantwoordelijk’ voelt. Ook de UEFA kan alleen instaan voor wat er ‘in en om het voetbalstadion’ gebeurt. Dat je formeel gesproken niet verantwoordelijk bent, betekent niet dat je je verantwoordelijkheid niet kunt nemen.

Wie is hier verantwoordelijk? Ja, natuurlijk, de idioten die de fontein aan gort sloegen. En natuurlijk zullen zij worden opgespoord, berecht en beboet, maar we weten allemaal dat dit niet bepaald de types zijn die ieder € 45.000 op hun bankrekening hebben staan. Met andere woorden: zij zullen financieel gesproken niet opdraaien voor de aangebrachte schade.

Recordtijd-restauraties

Het water stroomt inmiddels, dankzij de recordtijd-restauraties van archeologische dienst van Rome, weer langzaam uit de Fontana della Barcaccia (de Fontein van het Wrak, hieronder op archiefbeeld). De kleine fontein werd in 1629 in opdracht van paus Urbanus VIII aangelegd aan de voet van de Spaanse Trappen. Bernini maakte het ontwerp samen met zijn vader.

Rome heeft Nederland, via de ambassadeur, om financiële hulp gevraagd. Met een voor ambtelijke en diplomatieke termen snelheid van het licht kwam er een antwoord: nee. Er komt geen schadevergoeding, hoogstens een poging van Nederlandse justitie om de daders te helpen opsporen. En een brief van Aboutaleb. Tegelijkertijd spreken de Italiaanse media van de (terug)komst van de barbaren naar Rome.

Nu beweer ik niet dat Nederland Rome financieel tegemoet zou moeten komen, maar de hele situatie legt wel een pijnlijke waarheid bloot: van eenheid en samenwerking, laat staan saamhorigheid, is in Europa geen sprake als het erop aan komt wie de rekening moet betalen. Prima als wij vinden dat dit het probleem is van de gemeente Rome, en zij dus ook zelf zullen moeten opdraaien voor de kosten, maar zullen we dan ook afspreken dat we het niet meer hebben over ‘ons Europese erfgoed’ en ‘de bakermat van onze beschaving’ als het gaat om de kunstschatten van Rome?

Een Europees symbool in Rome

Het is ironisch dat de crime scene, Piazza di Spagna, historisch gezien juist een Europees symbool bij uitstek is: op dit plein in Rome zijn het vooral de Fransen, Britten en Spanjaarden geweest die in de loop van de geschiedenis het straatbeeld hebben bepaald. Uit alle hoeken van Europa kwamen jonge intellectuelen in de 18de eeuw naar Rome, tijdens hun zogenaamde Grand Tour.

De wijk rond de Spaanse Trappen werd hun ontmoetingsplek, in het bijzonder de stamtafel in Caffè Greco. Wie goed kijkt kan elders ook nog Britse erfenis zien, bijvoorbeeld in Babbington’s, het typisch Engelse theehuis, en in het Keats-Shelley Memorial House, het huis waar deze beroemde dichters verbleven.

Ik ben er niet voor om het voetbal af te schaffen, maar het eenzijdig romantische beeld van de sport dat zo graag in stand wordt gehouden door, tja, zo goed als alle mannen, is aan nuancering toe. Vandalisme, mishandeling en vernieling zijn onlosmakelijk verbonden met het voetbal – daar wordt niet alleen een stadion, maar de hele stad waar de wedstrijd plaatsvindt onwillekeurig bij betrokken.

Natuurlijk moeten politie en justitie ter plekke goed voorbereid zijn, maar het probleem van de hooligans en de sporen van vernieling die ze overal achterlaten zou bij de clubs zelf, én bij de hogere voetbalinstanties, een stuk hoger op de agenda mogen staan.