Het was oktober 1922, toen de Fasci Italiani di Combattimento, vechtgroepen van 26000 zwarthemden, van Noord-Italië naar Rome marcheerden om daar de macht op te eisen. Hun leider Mussolini kwam per trein en voegde zich pas vlak voor Rome bij de groep toen hij zag dat de ‘staatsgreep’ succes had.
Toen Mussolini deze ‘Mars op Rome’ met zijn Partito Nazionale Fascista in Italië aan de macht was gekomen, deed hij er alles aan om zijn bewind het élan en de allure van het machtige Romeinse Rijk te geven. Il Duce, de Leider, wilde de idee propageren dat het Romeinse Rijk van de Keizertijd weer zou herleven en dat dit imperium weliswaar niet politiek, maar dan toch in ieder geval ‘geestelijk’ via de katholieke Kerk voortdurend had voortgeleefd in de Europese beschaving.
Deze mythe van de Romanità stond centraal in de fascistische ideologie en propaganda.
Het onlangs bij Eisma verschenen Caput Mundi. Een cultuurgeschiedenis van Rome en omstreken is in de eerste plaats een overzichtswerk van de (cultuur)geschiedenis, archeologie en kunstgeschiedenis van de stad Rome. Het boek lezen betekent is dus een goede voorbereiding op een bezoek aan de Eeuwige Stad. Ook aan de nodige uitstapjes vanuit Rome is gedacht: in het boek komen Pompeï, Ostia, Villa Hadriana en Sperlonga aan bod.
Voor liefhebbers van Rome en de oudheid is Caput Mundi een fijn overzichtswerk*. Wat het boek extra interessant maakt, is het feit dat ervoor is gekozen om ook latere historische episoden op te nemen, van de renaissance en de barok tot aan het het fascistische tijdperk, waar het openingscitaat van dit stuk uit afkomstig is. Op die manier wordt duidelijk hoe Rome, niet alleen in de oudheid maar ook daarna, ‘hoofdstad van de wereld’ wist te worden.
Hoe de oudheid via de kunstcollecties van pausen en koningen in Europa heeft weten te overleven, blijkt bijvoorbeeld uit het hoofdstuk over de vondst en de invloed van de antieke sculptuur:
In 1484 liet paus Innocentius VIII een prachtige villa bouwen op de heuvel achter het Vaticaanse paleis. Vandaar had hij een schitterend uitzicht over de stad en de weiden bij de Castel Sant’Angelo. Verder kon hij vanaf deze villa uitkijken over de St.Pietersbasiliek en de koele briesjes maakten er de warme zomers in Rome dragelijk. Het werd als het ware het eerste zomerhuis, een villa suburbana waar de paus zich kon terugtrekken. Vanwege haar ligging en het mooie uitzicht kreeg deze villa de naam Belvedere. In 1503 gaf paus Julius II de architect Bramante de opdracht dit landhuis te incorporeren in het hoofdgebouw van het paleis van het Vaticaan. Hij legde twee lange gangen aan die beide gebouwen met elkaar verbonden. Deze gangen zijn later onderdelen geworden van de Vaticaanse musea en bevatten een deel van de Vaticaanse kunstverzameling.
Op 14 januari van het jaar 1506 werd in een ondergrondse ruimte onder de wijngaard van Felice de’ Freddi dicht bij de S. Maria Maggiore in Rome deze beeldengroep [de Laocoöngroep, red.] gevonden. Hij werd gekocht door paus Julius II – hij betaalde Felice jaarlijks 600 gouden dukaten – en opgesteld in een nis van de Villa del Belvedere. Toen de paus van de vondst had gehoord, gaf hij zijn architect Giuliano da Sangallo opdracht het beeld te beoordelen. Deze nodigde Michelangelo uit om met hem mee te gaan. Giuliano had het beeld direct herkend als de groep waarover de Romeinse schrijver Plinius de Oudere met groot enthousiasme schrijft. De paus was zo trots op zijn nieuwe aanwinst dat hij het beeld op een wagen door de stad liet rijden.
Uiteindelijk zou deze Belvedere-collectie, die steeds werd uitgebreid met nieuwe aanwinsten, samen met de antieke-kunstcollecties van de belangrijkste families van Rome (Farnese, de’ Medici, Borghese, Ludovisi en Barberini) bepalend worden voor de smaak aan de Europese hoven.
Verder lezen in Caput Mundi. Een cultuurgeschiedenis van Rome?
Caput Mundi cultuurgeschiedenis van Rome en omstreken
Charles Hupperts en Elly Jans
ISBN 9789087717742
Eisma Edumedia bv
€ 32,50
Klik op deze link om Caput Mundi direct bij Eisma Edumedia te bestellen!
*Voor degenen die Caput Mundi in het onderwijs gebruiken is er ook een Opdrachtenboek (€ 12,50) en een Docentenhandleiding.
orpheuskijktom.com 