Seneca’s recept voor een gelukkig leven

#1 Bepaal je doel

Iedereen wil gelukkig leven, maar nog altijd schijnt niemand het geheime recept te hebben voor hoe je een gelukkig leven leidt. Er zijn desalniettemin heel veel mensen die het hebben geprobeerd, die een poging hebben gedaan om het recept te achterhalen, het te omschrijven, ingrediënt voor ingrediënt te noteren in een eindeloze zoektocht naar precies de juiste verhoudingen. Deze mensen vangen we meestal samen onder te verzamelterm ‘filosofen’ (hoewel niet alle filosofen zich in detail hebben bezig gehouden met ‘gelukkig leven’).

“Juist onze snelheid die maakt dat wij steeds verder van huis raken.”

Lucius Anneaus Seneca, geboren in het jaar 4 voor Christus in het plaatsje Corduba (het huidige Córdoba), schrijver/filosoof en politicus, hield zich met bijna niets anders bezig. Hij liet een enorm corpus aan ethische essays na waarin hij zijn recept voor een gelukkig leven, ingrediënt voor ingrediënt, prijsgeeft. Natuurlijk is er wat voor te zeggen dat het allemaal gedateerd is, en zeker niet alles wat hij zegt en beweert is goed of nastrevenswaardig te noemen. Maar soms moet je tussen de regels door lezen om naar boven te halen wat tijd-, situatie- en contextgebonden is in een betoog, en wat van een meer universele waarde.

Deze week neemt Seneca je op Orpheus kijkt om bij de hand en wijst je in vijf stappen de weg naar een gelukkig leven. Want bij mensen geldt, zo vertelt Seneca, ‘(…) als het erop aankomt scherp te onderscheiden wat nu precies het leven gelukkig maakt, tasten ze in het duister. En het bereiken van het beoogde doel, een gelukkig leven, is zo’n moeilijke opgave, dat naarmate iemand het driftiger najaagt hij steeds verder uit koers raakt en steeds meer uit de buurt ervan komt als hij eenmaal de weg kwijt is; en wanneer die weg de andere kant uitgaat, is het juist onze snelheid die maakt dat wij steeds verder van huis raken.’* Maar hoe begeven we ons dan op de goede weg?

De allereerste stap in het proces is: bepaal je doel.

‘We moeten ons dus in de eerste plaats goed realiseren wat ons doel is,’ zegt Seneca. Wees doelgericht of, zoals Stephen Covey het zegt, ‘Begin met het einde voor ogen.’ Bepaal wat er voor jou echt toe doet en laat dat de leidraad zijn voor de richting die je opgaat. Hoe dan?, vraag je je misschien nog steeds af. Seneca is eerst en vooral duidelijk in wat je in elk geval geen geluk gaat opleveren: achter de meute aanlopen.

‘Zolang als we evenwel doelloos alle kanten opgaan en niet achter een gids aanlopen, maar achter het gebrul en het verwarde geschreeuw van de mensen die ons naar verschillende richtingen roepen, verslijten we ons korte leven op doolwegen. (….) Het belangrijkste wat ons dus te doen staat is niet als schapen de kudde te volgen van wie voor ons lopen, zodat we niet voortgaan in de richting die wij moeten gaan, maar die men gaat. (…) Laten we zoeken wat het beste is om te doen en niet wat het meest gebruikelijke is, wat ons in het bezit stelt van eeuwig geluk en niet waar de massa haar zegen aan gegeven heeft – want de massa kan je allerminst duidelijk maken wat waar is.’

Doen wat gebruikelijk is, maakt dat je je standaard aanpast aan een gemiddelde. En we waren nu juist niet op zoek naar het gemiddelde, we wilden het recept voor een waarlijk gelukkig leven.

“Als de richting goed is, komen we er onderweg wel achter hoeveel we per dag opschieten.”

Het bepalen van je einddoel, van wat er wel en niet toe doet en waar je naar wilt streven, is alles behalve gemakkelijk. Covey, die ik hierboven al even aanhaalde, geeft in zijn boek De Zeven Eigenschappen van Effectief Leiderschap, de ultieme ‘truc’ om je prioriteiten en doelen op een rijtje te krijgen. Hij laat je even de ogen sluiten om je een levensechte voorstelling te maken van een begrafenis. Jouw begrafenis. Als door een wonder kun je erbij zijn, kun je de mensen die zijn op komen dagen zien en vooral horen. Wat zou je willen dat er over je gezegd wordt? Zet dat onder elkaar en voilá; je hebt een lijst die de leidraad kan zijn voor je hele leven.

Terug naar Seneca. Als je dan eenmaal je doel, je richting hebt bepaald, dan is het volgens de Stoïsche filosoof vooral zaak om niet meer van je pad te wijken en steeds de kortste weg te kiezen.

‘Verder moeten we goed overdenken langs welke weg we daar het snelste kunnen komen – als de richting goed is, komen we er onderweg wel achter hoeveel we per dag opschieten, en hoeveel dichter we bij het doel zijn waar ons natuurlijk verlangen ons naar toe drijft.’

Dat is misschien nog het fijnste van je doel bepaald hebben; vanaf dan kun je onderweg zijn. ‘Give more attention to the doing, than to the result that you want to achieve through it,’ om nog maar eens een geluksgoeroe aan te halen (Eckhart Tolle, The Power of Now). En zo schiet je elke dag een beetje op.

*De fragmenten zijn afkomstig uit Seneca’s dialogen, zoals vertaald door T.H. Janssen in de bundel ‘Gelukkig leven.’

Lees hier meer blogposts over Seneca!