Accepteer je lot, hoe dat ook moge zijn

Gisteren gaf Seneca prijs wat de eerste stap is op weg naar een gelukkig leven; je doel bepalen. Hij benadrukte dat je vooral je eigen doel moet bepalen, en niet achter de menigte aan moet lopen. Met andere woorden: doe niet wat gebruikelijk is, doe wat voor jou het beste is. Vandaag gaan we verder op Seneca’s weg naar geluk, met stap twee: accepteer je lot en leef in overeenstemming met je eigen natuur.

# 2 Accepteer je lot, hoe dat ook moge zijn

“Leef in overeenstemming met je eigen natuur”

Achter de meute moet je dus niet aanlopen, maar zijn er anderen wiens voorbeeld je wel kunt volgen (behalve natuurlijk grote wijsgeren als Seneca zelf)? Het grootste voorbeeld, vertelt Seneca ons, kun je vinden in de natuur. Of, met andere woorden: de wetten van moeder natuur zijn toe te passen op alle aspecten van het leven.

‘(…) voor het ogenblik volg ik de natuur – dat is een punt waarover alle stoïcijnen het met elkaar eens zijn. Wijsheid is niet weg dwalen van haar en zich conformeren aan haar wet en aan het voorbeeld dat zij geeft. Gelukkig is dus het leven dat in overeenstemming is met de eigen natuur (…)’

De vraag is dan: hoe zorg je dat je leeft ‘in overeenstemming met je eigen natuur’? Zoiets kan je volgens Seneca enkel en alleen ten deel vallen wanneer ‘(…) je ziel in de eerste plaats gezond is en zal blijven, verder ook dapper en energiek is, voorts in staat op de meest voorbeeldige wijze [leed] te verdragen en op de omstandigheden te reageren, alert op wat het eigen lichaam vraagt en wat daarvoor van belang is – maar niet op een benauwde wijze –, en dan ook nog met een open en onbevooroordeeld oog voor wat verder het leven inhoud geeft, van plan de gaven van het lot te benutten, daar geen slaaf van te zijn.’

Een hele mond vol. Alleen een standvastige ziel, trouw aan zichzelf en zich schikkend in zijn lot, zo lijkt Seneca te willen zeggen, kan waarachtig gelukkig zijn.

“Alles wat we moeten ondergaan moeten we fier op ons nemen”

De moeilijkheid zit ‘em vooral in dat ‘accepteren van je lot’. Juist daarom is die standvastigheid van geest zo belangrijk. Want het is immers zo dat ‘(…) een gelukkig leven gelegen is in de vrijheid van een fier opgerichte, onverschrokken, standvastige ziel, onbereikbaar voor angst, voor begeerte, waarvoor het enige goed uit fatsoenlijk handelen bestaat, het enige kwaad uit moreel verwerpelijke daden.’

Om nu niet meteen te vervallen in clichés over een fatalistische levenshouding, is het misschien de moeite waard hier juist nuance in de tekst van Seneca te lezen en zijn opdracht ‘je lot te accepteren’ te vertalen als een manier om niet als een idioot altijd iets anders na te streven dan wat je bent en hebt in het hier en nu, om berusting te vinden in jouw persoonlijke situatie zonder dat je achterover gaat leunen en het lot verder jouw leven laat bepalen, maar waarbij je juist vanuit een situatie van ‘zielenrust’ kunt ervaren hoe jouw leven zich ontvouwt en hoe je daar op de voor jou adequate manier op wilt reageren. In Seneca’s woorden: ‘gelukkig is hij die tevreden is met zijn huidige lot, hoe dat ook mag zijn, en die positief staat tegenover de omstandigheden waarin hij verkeert; gelukkig is hij wiens rede hem zijn persoonlijke situatie doet accepteren.’

Moeilijk? Ja, dat is het zeker. Maar de beloning is daar dan ook naar. De weg naar geluk, aldus Seneca, is vol hobbels en obstakels, en meer dan eens zul je verleid worden om van het pad af te wijken. Wees dus voorbereid en vooral, wees fier: ‘Alles wat we moeten ondergaan, omdat de wereld nu eenmaal zo in elkaar zit, moeten we fier op ons nemen; dit is de krijgseed die ons afgenomen is: onze sterfelijkheid te aanvaarden en ons niet te laten verwarren door wat we onmogelijk kunnen vermijden.’

*De fragmenten zijn afkomstig uit Seneca’s dialogen, zoals vertaald door T.H. Janssen in de bundel ‘Gelukkig leven.’

Lees hier meer blogposts over Seneca!