Romeins filosoof Lucretius over angst en waarom wij vakantie nodig hebben

Titus Lucretius Carus was een Romeins dichter en filosoof die bekend werd vanwege zijn leerdicht De rerum natura – ‘Over het Wezen der Dingen’. Hij leefde ongeveer tussen 94 en 55 v.Chr. en was dus een tijdgenoot van beroemdheden als Pompeius de Grote en Vergilius.

Lucretius was, filosofisch gezien, groot fan van de leer van Griekse filosoof Epicurus, het zogenaamde epicurisme. Zijn Over het Wezen der Dingen had ook wel ‘over het wezen der angst’ kunnen heten: hij schrijft veel over de grote angsten van de mens, van angst voor natuurrampen tot aan angst voor ziekte en de dood. En: over op vakantie gaan.

Met de nodige dosis ironie beschrijft Lucretius hoe een rijke vent niet op kan houden met rusteloos heen en weer reizen, bijvoorbeeld tussen de stad (Rome) en zijn vakantievilla of ‘buitenverblijf’:

Wie thuis zich dodelijk verveelt, gaat vaak op reis
uit ’n groot paleis en komt daarin weer gauw terug,
omdat het elders hem niet beter blijkt te gaan.

De boodschap is, natuurlijk: waar je ook naartoe reist, je kunt niet vluchten van jezelf. Zolang je jezelf niet bevrijd van alle angsten die in je leven – voornamelijk die ene, grote angst waar al het andere uiteindelijk op teruggaat: angst voor de dood – kun je vluchten waarheen je wilt, het zal niet baten:

Zo poogt iedereen te ontvluchten, maar hij kan
’t natuurlijk niet, komt van zichzelf niet los en heeft
het land omdat hij niet begrijpen kan hoe ’t zit.

Het laatste deel van die zin is wellicht wat cryptisch, maar gelukkig legt Lucretius verder uit:

Begreep hij dát, dan liet hij alles in den steek
om ’t wezen te doorgronden van de werkelijkheid,
omdat het gaat, niet om één uur, maar om den staat
der eeuwigheid die alle mensen wachten moet,
zover althans er na den dood iets overblijft.

Meer wijze woorden van Lucretius lees je in de meest recente Nederlandse vertaling van De rerum natura:

Leerdicht over de natuur
Lucretius
vertaald door Marguerite Prakke
ISBN 9789055737802
uitgeverij Damon
€ 22,90

Bestel dit boek via deze link bij bol.com

Bovenstaand fragment is afkomstig uit de bundel Klassiek Toerisme (2001; enkel tweedehands verkrijgbaar) – de vertaling is van A. Rutgers van der Loeff, De Haan (1966).