De PC Hooftstraat van Rome

In Rome liggen de verhalen uit het verleden letterlijk op straat. Aan de hand van straatnamen die je op de bordjes – sinds 1814 van marmer dankzij paus Pius VII – kunt lezen, wandel je de geschiedenis van de eeuwige stad letterlijk achterna. Vrijwel iedere via, vicus of piazza is namelijk vernoemd naar een persoon of gebeurtenis die het leven van de stad Rome op de een of andere manier getekend heeft… Vandaag: Via dei Condotti.

De PC Hooftstraat van Rome

Als de Via del Corso de Kalverstraat van Rome is, dan is de Via dei Condotti de PC Hooftstraat van Rome. De luxe winkelstraat – tegenwoordig vooral het domein van rijke Aziatische en Russische toeristen – loopt kaarsrecht vanaf diezelfde Via del Corso in de richting van de Spaanse Trappen. Deze buurt zit zo vol bezienswaardigheden; je zult de straat niet gemakkelijk mislopen tijdens een stedentripje in Rome.

Onder Via dei Condotti

De Via dei Condotti van nu correspondeert precies met een voorganger: de Via Trinitatis. Onder het pontificaat van Paulus III (Farnese) werd begonnen met de aanleg van deze straat (tweede helft zestiende eeuw). De werkzaamheden gingen door tijdens het pauselijk bewind van Julius III. Waarom de straat ‘Trinitatis’ werd genoemd? Simpelweg omdat het de route was die naar Trinità dei Monti leidde, bovenaan de Spaanse Trappen. De straat was trouwens een stuk langer dan de opvolger, Via dei Condotti – de Trinitatis besloeg ook de huidige Via della Fontanella di Borghese en Via del Clementino).

Onder de Via Trinitatis

Nog voordat de Via dei Condotti echter Via Trinitatis heette, maakte deze route onderdeel uit van het wegenstelsel dat in deze buurt al was aangelegd in de oudheid. Hier moeten verschillende straten hebben gelopen die naar het Campus Martius, het Marsveld leidden. Het vermoeden over het bestaan van een antieke geplaveide straat onder de Via dei Condotti werd bevestigd toen op de hoek met de Via del Corso Romeinse straattegels gevonden werden. Aan het einde van de 18de eeuw werden bovendien onder een gebouw aan de Condotti resten aan het licht van een tempel uit de oudheid.

Barok in de straat

In de middeleeuwen werden de eerste huizen langs de straat gebouwd. In de eeuwen daarna, naarmate de welvaart van de stad steeg, zouden die woningen steeds groter, hoger en luxueuzer worden. De piek van die welvaart en bebouwing viel in de zestiende eeuw – een periode waarin kunsthistorisch gezien de barok het langzaam overnam van de renaissance. Die barokke bouwperiode zie je – ondanks bebouwingen uit latere eeuwen – tot op de dag van vandaag terug in het straatbeeld.

Watermanagement

Wanneer en waarom veranderde Via Trinitatis dan in Via dei Condotti? Dat gebeurde tijdens het pontificaat van paus Gregorius XIII (1572-1585). Hij had grootse plannen met de stad op het gebied van watermanagement. Gregorius liet de loop van de Aqua Virgo – de oude Romeinse waterleiding – verleggen, om de stad op verschillende plekken van fris water te voorzien. Hij liet een aantal leidingen onder de Via Trinitatis aanleggen, in de richting van het Marsveld. Die leidingen (condutture in het Italiaans) gaven de straat een nieuwe naam: Via dei Condotti.

Het meisje en de dorstige soldaten

Dit verhaal over de herkomst van de naam Via dei Condotti is de Romeinen echter wat al te praktisch en prozaïsch. Het verhaal dat zij graag vertellen gaat als volgt: Condotti komt van het Latijnse ducti, dat geleid of begeleid betekent en verwijst naar een gebeurtenis uit de oudheid. Een groep dorstige soldaten van generaal Agrippa werd in het jaar 19 v.Chr. door een meisje (Latijn: virgo) naar de waterbronnen in de stad werden ‘geleid’ (ducti). Niet alleen de naam van de Via dei Condotti komt daar volgens de Romeinen vandaan, maar ook de naam van het bekende aquaduct de Aqua Virgo, dat onder andere de Trevifontein van water voorziet.

Een Griek tussen de Spanjaarden

Hoewel de buurt waar de Via dei Condotti in uitkomt vooral Spaans georiënteerd is (Spaanse Trappen, de Spaanse Ambassade, de voormalige Spaanse kerk), is het een Griek die de Via dei Condotti misschien nog wel het meest beroemd heeft gemaakt. Op nummer 86 vind je Antico Caffé Greco, waar menig toerist even voor de deur stopt om een foto te nemen. Waarom ze een koffiebar fotograferen? Omdat Greco alles behalve gewoon een koffiebar is.

In 1760 opende de Griekse Nicola della Maddalena de deuren van zijn café Greco. Vanwege de locatie van de bar, vlak bij de plek waar veel reizigers uit verschillende delen van Europa samenkwamen, werd Greco – meer precies het zaaltje Omnibus – dé ontmoetingsplek voor de meest sprekende namen uit de wereld van cultuur, literatuur en kunst. Onder de stamgasten bevonden zich onder andere Casanova, Goethe, Wagner, Schopenhauer, Stendhal, Byron, Shelley en D’Annunzio. Het café werd des te beroemder toen het, tijdens het door Napoleon opgelegde handelsverbod in 1806, als enige toch echte koffie bleef serveren – ze gebruikten gewoon kleinere kopjes.

Het wrak en het water

Aan het einde van de Via dei Condotti loop je recht tegen een fontein aan: de Fontana della Barcaccia (de fontein van het wrak/de verwaarloosde boot). De kleine fontein werd in 1629 in opdracht van paus Urbanus VIII aangelegd aan de voet van de Spaanse Trappen. Bernini maakte het ontwerp samen met zijn vader. Het water dat traag uit de half gezonken boot stroomt, werd in steen vereeuwigd door de jonge Britse dichter John Keats, die het vanuit zijn sterfbed aan Piazza di Spagna kon horen stromen. ‘Here lies one whose name was writ in water,’ liet hij beitelen in zijn grafsteen op het Campo Cestio, elders in Rome.