In Rome liggen de verhalen uit het verleden letterlijk op straat. Aan de hand van straatnamen die je op de bordjes – sinds 1814 van marmer dankzij paus Pius VII – kunt lezen, wandel je de geschiedenis van de eeuwige stad letterlijk achterna. Vrijwel iedere via, vicus of viale is namelijk vernoemd naar een persoon of gebeurtenis die het leven van de stad Rome op de een of andere manier getekend heeft.
Aan het prille begin van de 16de eeuw trad er een nieuwe paus aan. Kardinaal Giuliano della Rovere werd verkozen en liet zich vanaf 1503 Julius II noemen. Op allerlei manieren zou hij geschiedenis schrijven: als oorlogspaus, in de conflicten tussen de Kerkelijke staat en de republiek Venetië, Frankrijk en de invloedrijke familie Borgia. Als mecenas, met opdrachten voor Michelangelo en Rafaël. Als bouwheer die de eerste steen voor de nieuwe Sint Pietersbasiliek legde. En: als de man die ‘de mooiste straat van Rome’ creëerde.
KUNSTLIEFHEBBER
Julius II was een veelzijdig persoon; enerzijds stond hij erom bekend altijd met een stok te lopen, die hij dreigend omhoog hield naar iedereen die hem niet aanstond. Tegelijkertijd was Julius II een kunstliefhebber eerste klas, die opdracht gaf voor een aantal kunstzinnige meesterwerken. Een van zijn eerste agendapunten was het verhuizen van de pauselijke woonvertrekken. Julius had behoorlijk met de Borgia-familie in de clinch gelegen en wenste niet in ‘hun’ vertrekken te resideren. De herinnering aan Borgia-paus Alexander VI was hem daar wat al te levend, zodat hij besloot om het een verdieping hogerop te zoeken. Een jonge schilder uit Urbino werd aangetrokken om die nieuwe pauselijke vertrekken te decoreren. Onder zijn naam zouden ze wereldberoemd worden: de Stanze van Rafaël.
BRAMANTE DE VERNIELER
De Romeinen in de straat waren ondertussen maar weinig te spreken over de nieuwe paus. Er werd nogal eens gefluisterd dat Julius vooral veel heil zocht in de ‘wijngaarden des heren’, en voor de bouwheer die de paus had aangesteld om de nieuwe Sint Pieter te bouwen (Bramante) hadden ze de weinig flatteuze bijnaam ‘ruinante’ verzonnen – de vernieler.
Het lijkt er niet op dat Julius zich van het geroddel van het plebs iets aantrok. Hij zette zijn bouwplannen voor de stad voort met een stedenbouwkundig project, bestaande uit de aanleg van verschillende wegen. Voor de meest bijzondere van die wegen, de verbinding tussen het Vaticaan en de Ponte Sisto (de brug van paus Sixtus IV), trok hij wederom zijn favoriete ingenieur en architect Bramante aan. Het werd een kaarsrechte straat van één kilometer lang, parallel aan de Tiber en de meest rechte, ordelijke en lange straat die er in eeuwen was aangelegd in de stad. Via Giulia werd de naam, de ‘straat van Julius’. Prachtige stadspaleizen in renaissancestijl werden langs beide zijden van de Via Giulia gebouwd, en het duurde niet lang voordat deze kilometer bekend kwam te staan als ‘de mooiste straat van Rome’. De reputatie heeft de Via Giulia lang behouden, omdat zich er in later tijden allerlei luxe winkels en galeries vestigden.
ANONIEME DODEN
Een rijkeluisbuurt is de Via Giulia lang gebleven. Toch bevindt zich er ook een symbool van armoede: de Santa Maria dell’Orazione e Morte. Deze kerk ontfermde zich vanaf 1573 over de ‘anonieme doden’: de lijken die men van straat of uit de Tiber visten. De schedels en beenderen van die armoedzaaiers zonder naam werden in de crypte tentoongesteld en kunnen daar nog altijd als zodanig bekeken worden. Memento mori, wilden de broeders iedere bezoeker op het hart drukken: ‘gedenk te sterven’. Of, zoals op de gevel te lezen valt: Hodie mihi cras tibi. ‘Vandaag ik, morgen jij’. Tussen 1552 en 1896 werden meer dan 8000 skeletten bijgezet in de ondergrondse grafruimte of knekelkerk, zodat letterlijk alles wat je tegenwoordig in de crypte ziet – tot en met de decoraties en de lampen – bestaat uit botten en schedels. Buiten de kerk zie je een boog die over de Via Giulia heen gespannen is. Dit is het begin van een brug die Michelangelo zou bouwen om het Palazzo Farnese te verbinden met de Villa Farnesina aan de overkant van de Tiber. Dat project werd echter nooit voltooid.
500 JAAR VIA GIULIA
In 2008 werd het vijfhonderdjarig bestaan van de Via Giuila gevierd. Of de straat nog altijd de titel ‘mooiste straat van Rome’ verdient, kun je het beste zelf ter plekke beoordelen…
orpheuskijktom.com 