De vroegste geschiedenis van het Romeinse keizerrijk is de geschiedenis van een dynastie. Een dynastie die de vlag voerde van Julius Caesar, hoewel diens familie met zijn dood in 44 v.Chr. feitelijk uitstierf. De generaal die Gallië veroverde was het laatste levende mannelijke familielid, de bloedlijn hield op.
Toch kon Augustus, de eerste keizer van Rome, een claim leggen op continuïteit. Als jongeman was hij, bij testament, door Caesar geadopteerd, waarna hij zelf als Gaius Julius Caesar door het leven ging (de eretitel Augustus kwam pas later, in 27 v.Chr.). Hij was geen Juliaan van geboorte, maar hij was er op latere leeftijd een geworden. Hij trouwde met een lid uit de Claudische familie, Livia, en haar oudste zoon Tiberius (ook een Claudius) werd door Augustus geadopteerd en volgde hem in 14 n.Chr. op als keizer. De Julisch-Claudische dynastie was, hoewel gebaseerd op fictie, een feit.
Het is dit Julisch-Claudische huis, dat stand hield tot de ondergang van keizer Nero in het jaar 68 n.Chr., dat bedoeld wordt in de titel van het nieuwste boek van Tom Holland (schrijver van o.a. Rubicon): Dynastie. Opkomst en ondergang van het huis van Julius Caesar. ‘Één langdurig, onafgebroken experimenteerproces,’ noemt Holland de periode die het boek omvat. Juist daarom koos hij er in dit boek voor ‘het hele verloop van de dynastie te beschrijven, vanaf haar stichting tot haar bloedige einde.’
Wie zich waagt aan een dergelijk onderneming, struikelt vanzelf over de betrouwbaarheid van de bronnen die ter beschikking staan van de historicus en schrijver. In het hele boek toont Holland een gedegen kennis van de werken van schrijvers uit de oudheid, aan wie we het grootste deel van de verhalen over Caligula, Claudius, Nero en consorten te danken hebben. De navertelling van die verhalen wordt in de inleiding wel netjes ingebed:
Dat is ook de reden waarom een narratieve geschiedenis die de hele Julisch-Claudische periode omvat misschien de veiligste manier is om tussen de Scylla van slappe goedgelovigheid en de Charybdis van overdreven gespierde scepsis door te laveren. Het is duidelijk dat niet alle verhalen over de vroege Caesars betrouwbaar zijn.
Een voorproefje van Hollands narratieve aanpak krijgt de lezer al op de eerste pagina:
40 n.Chr. Het is vroeg in het jaar. Gaius Julius Caesar Augustus Germanicus zit hoogverheven op een platform aan de oceaan. Terwijl de golven tegen de kust breken en in wolken opstuiven, staart hij uit over zee. Die heeft in de loop der jaren al vele Romeinse schepen verzwolgen. Naar verluidt houden zich in het grijze water vreemde monsters schuil, terwijl er achter de horizon een eiland ligt dat wemelt van de primitieve, snordragende koppensnellers: Brittannië. Gevaren als deze, die aan de randen van de beschaafde wereld op de loer liggen, vormen zelfs voor de dapperste en meest vastberaden helden een uitdaging.
Maar de geschiedenis van het Romeinse volk heeft altijd al een episch karakter gehad. Een onbeduidende nederzetting in de provincie die zich heeft opgewerkt tot wereldmacht: het is een historisch wapenfeit dat zijn weerga niet kent. Rome, dat keer op keer op de proef was gesteld en keer op keer als winnaar uit de strijd was gekomen, was goed voorbereid op het wereldleiderschap. Nu, zevenhonderdtweeënnegentig jaar na zijn stichting, heeft de man die zich zijn keizer mag noemen evenveel macht als een god. Naast hem op het noordelijke strand staan in onafzienbare rijen gepantserde legionairs, katapulten en zware artillerie opgesteld, die deel uitmaken van het meest ontzagwekkende leger ter aarde. Keizer Gaius neemt de gelederen in ogenschouw. Hij geeft een bevel. Meteen klinkt er trompetgeschal. Het teken voor de strijd. Dan stilte. De keizer verheft zijn stem. ‘Soldaten!’ roept hij. ‘Ik gebied jullie schelpen op te rapen. Vul jullie helmen met de schatten van de oceaan.’ En gehoorzaam volgen de legionairs het bevel van hun keizer op.
Verder lezen in de nieuwe Tom Holland?
Bestel het boek via deze link bij Bol.com!
Dynastie. Opkomst en ondergang van het huis van Julius Caesar
Tom Holland
vertaald door Boukje Verheij en Arian Verheij
ISBN 9789025300395
Uitgeverij Athenaeum-Polak & Van Gennep
€ 29,99
orpheuskijktom.com 