Of alle wegen naar Rome leiden durf ik niet te zeggen, maar het zijn er wel heel veel. Zo kleeft er aan ons woord ‘paleis’ een Romeinse geschiedenis, die ver teruggaat. Tot op de dag van 21 april, 753 voor Christus, om precies te zijn.
Op die legendarische dag werd op de Palatijn, een van de zeven heuvels van het latere Rome, een stad gesticht door de jonge Romulus. Legende en geschiedenis zijn op deze plek zo nauw verweven dat je ze bijna niet meer uit elkaar kunt houden, maar archeologisch onderzoek heeft uitgewezen dat de heuvel inderdaad werd bewoond in deze vroege periode van de Romeinse geschiedenis. In de Romeinse keizertijd, zo’n 700 jaar daarna, werd op de heuvel officieel de plek aangewezen van de Hut van Romulus; daar waar de legendarische stichter gewoond moest hebben. Het is waarschijnlijk geen toeval dat juist in deze periode de Palatijn intensiever in gebruik werd genomen door de hogere lagen van de Romeinse samenleving.
Voorname mannen als Crassus en Cicero hadden de trend al gezet, maar pas in de keizertijd kwam de vorstelijke bewoning van de Palatijn goed op gang. Toen Augustus in 44 voor Christus (voordat hij keizer werd) besloot om er zijn intrek te nemen, begon langzaam de geschiedenis van de Palatijn als paleisheuvel. Terwijl Augustus er echter nog een redelijk bescheiden woning liet bouwen, was zijn opvolger Tiberius minder timide; hij liet een paleis neerzetten dat een Romeinse keizer waardig was. Dit bouwwerk werd later nog weer door Tiberius’ opvolger Caligula uitgebreid. De ruïnes die je vandaag de dag echter nog goed ziet liggen, behoren tot het paleis dat Domitianus, die een kleine eeuw later regeerde (81-96 na Christus), als residentie voor zichzelf liet bouwen, op en om de paleizen die er al stonden.
Na de val van het west-Romeinse rijk werd de Palatijn verlaten en zelfs gedeeltelijk verwoest door aardbevingen. In de ruïnes werden later wel weer nieuwe kerken en kloosters gesticht, zodat verder verval uitbleef. De rijke zestiende-eeuwse familie Farnese liet op de Palatijn een park vol exotische planten en fonteinen aanleggen, de Orti Farnesiani (Farnesische Tuinen), waardoor het aangezicht van de heuvel nog wat veranderde. Na de renaissance is er echter weinig meer veranderd op de plek waar Rome is gesticht.
De Palatijn in Rome beklimmen is om al deze redenen veel meer dan een toeristisch bezoekje aan de zoveelste Romeinse bezienswaardigheid. Het betekent je onderdompelen in legende en geschiedenis. Het woordenboek geeft als definitie van een paleis: ‘vorstelijk verblijf’, ‘groot, weids gebouw’. De Palatijn bezoeken is dus tegelijkertijd een etymologische verkenningstocht. En een ervaring die leert dat een woord dat zo veel betekenis heeft gekregen in de politieke geschiedenis, buiten de context van het woordenboek tot leven kan komen.
orpheuskijktom.com 