Ontdek Rome vanaf de stichting van de stad

Auguri Roma! Vandaag verjaart de Eeuwige Stad.

Rome is, zo valt overal te lezen, 2767 jaar oud geworden. De stad werd in elk geval volgens de overlevering gesticht op 21 april van het jaar 753 v.Chr. Als je precies bent en het jaar nul dus niet meerekent, vieren we eigenlijk haar 2766ste verjaardag. Een kniezoor die erop let, want wie zegt dat we deze datum überhaupt niet met een flinke korrel zout moeten nemen?

Het mandje, de tweeling, de rivier
We kennen allemaal het verhaal van de tweeling die te vondeling werd gelegd, in een mandje in de rivier: ‘Het verhaal gaat dat, toen het water zakte en de drijvende mand waarin de jongetjes lagen op het droge achterliet, een wolvin uit de omringende heuvels, die haar dorst wilde lessen, op het gehuil van de kinderen afkwam en ze liefderijk heeft gezoogd,’ schrijft Livius. Dat het niet goed afliep tussen de broers weten we ook. Op een bepaald moment, ‘maakte zich het verlangen van Romulus en Remus meester om een stad te stichten op de plaats waar ze te vondeling waren gelegd en opgevoed.’

De broedermoord
‘Toen kwam er iets tussen wat hun plannen verstoorde,’ gaat Livius verder. ‘Door hun heerszucht, een voorvaderlijke karakterfout, ontstond uit een tamelijk onschuldige aanleiding een afschuwelijke ruzie. (…) Er ontstond een heftige woordenstrijd die, toen de woede hoger en hoger oplaaide, eindigde in moord en doodslag; in dat tumult werd Remus dodelijk getroffen.’ Beter bekend is het verhaal dat Remus, om zijn broer te plagen, over de nieuwe muren sprong en dat Romulus hem in woede daarover doodde, terwijl hij hem toeschreeuwde: ‘Zo zal het voortaan iedereen vergaan die over mijn muren springt!’

Het was 21 april, en het was het jaar 753 voor Christus.

Livius en zijn ‘primitievere voorgangers’
Een stichtingslegende blijft natuurlijk vooral dat: een legende. Livius baseerde zijn boek, naar eigen zeggen, op werken van auteurs voor hem, zoals de zogenaamde annalisten. Vaak nam hij een van hen als uitgangspunt en gaf dan aan het eind van een episode enkele varianten op een verhaal die hem het vermelden waard leken (zoals ook bij de dood van Remus). Hij bagatelliseert de waarde van zijn woorden wel een beetje, door te erkennen ‘dat er steeds weer nieuwe schrijvers komen die menen dat zij feiten kunnen aandragen uit nog betrouwbaarder bron, of geloven dat zij met hun stilistische vaardigheid hun primitievere voorgangers zullen overtreffen.’ Maar het blijft de legende, het achteraf verzonnen verhaal. Wat weten we eigenlijk van de echte stichting?

Een stad in wording
Het is moeilijk te achterhalen hoe een stad een stad wordt – dat het niet op één plek, op één enkele dag gebeurde moge duidelijk zijn. Een beetje context kan helpen. Zo maakte Rome in haar beginjaren onderdeel uit van een regio die Latium heette of althans werd bewoond door de ‘stam’ der Latijnen die zich in kleine centrale nederzettingen verzamelden. In de achtste eeuw waren er verschillende andere Latijnse stadjes-in-wording in dit gebied. In wat later Rome zou worden was in deze tijd volgens Livius een zekere Ancus Martius koning, die al voorzichtig begon het territorium van de nederzetting wat uit te breiden.

Het Rome van de Etrusken
Iets ten noorden van Rome, in het huidige Toscane, leefden de Etrusken. Zij hadden een confederatie gevormd van 12 ‘steden’, of centrale nederzettingen. Het waren gouden tijden voor de Etrusken: ze hadden een levendig internationaal handelsnetwerk weten te bewerkstelligen over het hele Middellandse Zeegebied, toen men in Rome nog maar net begonnen was met het leefbaar maken van het moerassige dal tussen de heuvels Capitool en Palatijn (het huidige Forum Romanum). De vroege heersers van Rome begonnen groter de denken en bouwden tempels en andere openbare bouwwerken. En juist die vroege heersers, althans de laatste paar koningen, die het Latijnse stadje regeerden, dat waren Etrusken.

Uiteindelijk kun je niet zeggen dat de Etrusken de voorlopers waren van de Romeinen, en is de discussie wie er eerder was ook eigenlijk niet zo interessant. Het echte, complete verhaal van de stichting van Rome zullen we wel nooit te weten komen, en misschien is dat maar goed ook. Het zal vast een lang, onsamenhangend en weinig spetterend gebeuren zijn geweest dat zich over eeuwen en eeuwen uitstrekte. Rome werd, uiteindelijk, echt niet in een dag gebouwd.

Meer Romeinse verhalen?
Kun je net als ik niet genoeg krijgen van de verhalen uit en over Rome? Een selectie van de leukste, mooiste en meest bijzondere Romeinse straatverhalen (verhalen achter de straatnamen van Rome), die ik een tijd lang wekelijks op Orpheus kijkt om heb geplaatst, zijn gebundeld in de Ciao tutti Special Rome in 52 straatverhalen. Klik op deze link om er meer over te lezen en om de bundel te bestellen!