De keizer die van zijn geloof viel

Augustus, Nero, misschien zelfs Caligula; de meeste namen van keizers van het Romeinse rijk klinken wel bekend in de oren. Maar zij regeerden allemaal in het prille begin, toen het keizerrijk nog maar net een keizerrijk was. Rome was tot nog honderden jaren daarna caput mundi – hoofdstad van de wereld.

Vandaag maken we kennis met een van de keizers uit die latere periode: Julianus. Julianus Apostata, de Afvallige, om precies te zijn; een bijnaam die hij te danken had aan het feit dat hij van het (christelijke) geloof gevallen was. Juist toen de eerdere keizer Constantijn de religie eindelijk had omarmd als officieel geloof van de staat.

Julianus de Afvallige zou in het Romeinse rijk vele duizenden slachtoffers hebben gemaakt. In de christelijke geschiedschrijving staat hij te boek als een monster, vervuld van een blinde haat tegen alle christenen, die hij vervolgde en op barbaarse wijze folterde.

Heidense auteurs oordelen milder over hem, en Julianus zelf heeft vele geschriften nagelaten. Het wordt daarom tijd legende en werkelijkheid van elkaar te onderscheiden.

Dat is precies wat Hans Teitler, universitair docent aan de universiteit van Utrecht tussen 1975 en 2002, heeft gedaan in zijn boek over Julianus de Afvallige. Hieronder een fragment:

‘In de nacht van 26 op 27 juni 363 na Christus stierf Flavius Claudius Iulianus, beter bekend als Julianus de Afvallige. Nog geen twintig maanden had hij over het Romeinse rijk geregeerd toen hij, niet ver van het huidige Bagdad, dodelijk werd getroffen door een speer die dwars door zijn ribben heen in zijn lever terechtkwam. Enkele uren daarna bezweek de jeugdige keizer.’

(…)

‘Het heeft niet veel gescheeld of we hadden nooit van Julianus, laat staan van zijn afvallen van het chirstendom gehoord. Toen hij vijf of zes jaar oud was, werd hij namelijk bijna vermoord. Ternauwernood ontsnapte hij aan het bloedbad in Constantinopel onder familieleden van de in mei 337 overleden Constantijn de Grote, de eerste christelijke Romeinse keizer en, zoals gezegd, een oom van Julianus. Julianus’ vader was een van de slachtoffers, evenals een oudere broer, zes van zijn neven en een oom. De kleine Julianus en zijn enkele jaren oudere halfbroertje Gallus ontsprongen de dans. Gallus, zo wordt verteld, omdat hij zo ziek was dat men dacht dat hij toch wel spoedig zou sterven, Julianus omdat hij nog zo jong was.’

Meer lezen?

Julianus de Afvallige
Hans Teitler
Athenaeum – Polak & Van Gennep
€ 6,99