Vandaag start officieel het Bijzonder Jubeljaar van de Barmhartigheid, dat werd uitgeroepen door paus Franciscus. Normaal gesproken viert de katholieke Kerk eens in de 25 jaar een Jubeljaar. Het gebeurde twee keer eerder in de geschiedenis, in 1933 en 1983, dat er een zogenaamd Buitengewoon Jubeljaar werd uitgeroepen. Beide keren was dat ter gelegenheid van de herdenking van de dood van Christus. Voor het eerst is er nu, voor 2016, een thematisch Jubeljaar uitgeroepen.
De belangrijkste symbolische handeling die op deze bijzondere dag in Rome verricht wordt, is een traditie die al enkele eeuwen oud is: het openen van de Heilige Deur. Wat betekent dat precies en waar komt die traditie vandaan?
Een meer dan 500 jaar oude traditie
Een zekere Giovanni Rucellai uit Viterbo schreef in 1450 dat paus Martinus V in 1423 voor de eerste keer in de geschiedenis de Heilige Deur van de San Giovanni in Laterano (de Sint-Jan van Lateranen) opende, ter gelegenheid van het toenmalige Jubeljaar. Destijds werd het Heilige Jaar iedere 33 jaar gevierd. In de Sint-Pieter is de Heilige Deur volgens de overlevering voor het eerst geopend tijdens Kerstmis in het jaar 1499. Dat gebeurde op verzoek van paus Alexander VI (en waarschijnlijk na een idee van zijn ceremoniemeester Johann Burchhard). Alexander VI opende in dat jaar ook de deuren van andere Romeinse basilieken, zoals de Santa Maria Maggiore en de San Paolo Fuori Le Mura.
Een kleine deur, waarschijnlijk oorspronkelijk een dienstingang, aan de linkerkant van de gevel van de Sint-Pieter, werd voor de gelegenheid uitgebreid en omgevormd tot een Heilige Deur. Een kleine kapel, versierd met mozaïeken, die door paus Johannes VII aan de Moeder van God was gewijd, moest ervoor gesloopt worden. Bovendien wilde Alexander VI dat de officiële ceremonie voor het Heilige Jaar – vooral het openen en sluiten van de Heilige Deur – voortaan werd vastgelegd. Burchhard gehoorzaamde en legde zo de basis voor een ritueel dat tot op de dag van vandaag gevierd wordt, op enkele kleine wijzigingen uit 1525 na.
Op kerstavond 1499 werd de Heilige Deur voor het eerst volgens Burchhards voorschriften geopend – en op het Hoogfeest van Driekoningen, in 1501, weer gesloten.
De ceremonie stap voor stap
De paus kleed zich in een kamer van het Apostolisch Paleis waarna hij, samen met de kardinalen, naar de Sixtijnse Kapel gaat. Daar worden de aangewezen kardinalen officieel uitgezonden voor de opening van andere deuren.
Vervolgens trekt de stoet naar de Heilige Deur, terwijl ze Iubilate Deo of Veni Creator Spiritus zingen. De paus bidt het Deus qui per Moysem. Dan neemt hij de hamer, zegt het vers Aperite mihi portas iustitiae en slaat drie keer met de hamer op de Heilige Deur. Dan keert de paus terug naar zijn stoel en zegt het gebed Actiones nostras. De Heilige Deur wordt geopend, terwijl de psalm Iubilate Deo Omnis wordt gezongen.
De paus knielt in de deuropening en treedt als eerste de Sint-Pieter binnen via de Heilige Deur, terwijl het koor Te Deum zingt. De stoet gaat verder naar het altaar voor de viering van de vespers.
Bovenstaande stappen zijn tot nu toe de officiële voorschriften van het Vaticaan geweest. Of paus Franciscus zich precies aan deze regels zal houden is niet zeker – gezien zijn reputatie zal hij zo zijn eigen draai aan de ceremonie geven.
Het verdere Jubeljaar
Nadat de ceremonie achter de rug is, kan iedereen door de Heilige Deur binnentreden, voor de hele duur van het Jubeljaar. Het is wel noodzakelijk om hiervoor van tevoren te reserveren (via deze link). Het Jubeljaar duurt nog tot 20 november 2016.
Zelf in de voetsporen van pelgrims treden?
Breng dan in het Bijzonder Jubeljaar van de Barmhartigheid een bezoek aan de eeuwige stad. Met Ciao tutti’s City Walk ‘Rome – naar het graf van Petrus’ verken je als moderne pelgrim de route die miljoenen anderen door de eeuwen heen hebben afgelegd, van de Porta del Popolo tot aan de Sint-Pieter. Klik hier om de gids digitaal of op papier te bestellen!
orpheuskijktom.com 