Deze week verscheen weer een gloednieuwe Ciao tutti Special! Deze (digitale) special genaamd Artissimo is helemaal gewijd aan de mooiste Italiaanse kunst. Van Michelangelo’s verguisde schilderingen in de Sixtijnse Kapel tot de mooiste dames uit de renaissance, van Da Vinci’s leven in tien kunstwerken tot schitterende mozaïeken in Palermo, van Bernini’s eerste beelden tot een op een schilderwerk gebaseerde cocktail en veel, heel veel meer.
Naast beroemdheden als het plafond van de Sixtijnse Kapel en Da Vinci’s Laatste avondmaal bestaan er namelijk nog heel veel meer prachtige werken die met recht tot de ‘mooiste Italiaanse kunst’ gerekend mogen worden, maar die altijd toch een beetje in de schaduw van bovengenoemde voorbeelden leven. Bijvoorbeeld in de kerken van Rome, waar je talloze plafonds vindt die het, net als dat van de Sixtijnse Kapel, verdienen om je nek voor te verrekken. Vijf kerken in Rome (en dan met name hun plafonds) die je niet mag missen komen in Artissimo aan bod:
#1 Santa Maria Maggiore
Bij de vroege kerken, die van voor 1500 dateren, zie je vaak nog de oorspronkelijke dakconstructie. In de tweede helft van de vijftiende eeuw startte men echter met het bouwen van houten plafonds, die de beuken van de kerken bedekten. Een mooi voorbeeld hiervan is te zien in de Santa Maria Maggiore, waar Giuliano da Sangallo een cassettenplafond ontwierp, dat je op de foto hiernaast ziet. Leuk detail is dat het goud dat werd gebruikt voor de decoratie een geschenk was van de koning en de koningin van Spanje. Het was het eerste goud dat afkomstig was uit de Amerikaanse koloniën. De eenvoudige cassettenplafonds, bestaande uit vierkante cassetten, werden al snel gedetailleerder en rijkelijk versierd. Wapenschilden en andere religieuze symbolen werden in de plafonds verwerkt. De plafonds en koepels werden kunstwerken op zich, gedecoreerd met heiligen en afbeeldingen van religieuze thema’s.
#2 Sant’Andrea della Valle
In de koepel van Sant’Andrea della Valle schilderde Giovanni Lanfranco de Hemelvaart van de Maagd in de koepel, Domenichino vervaardigde de vier evangelisten in de pendentieven en versierde een gewelf met de eerste roeping van Andreas en Petrus. Met deze plafondschilderingen zette de Sant’Andrea della Valle een nieuwe standaard en introduceerde zelfs een nieuw tijdperk van Romeins schilderwerk. De kerken die tegen het einde van de zestiende eeuw werden gebouwd, hadden een andere structuur dan de eerdere kerken, met ingewikkelde gewelven. Pietro da Cortona kreeg bijvoorbeeld opdracht het plafond van de middenbeuk, de koepel en van de apsis van de Santa Maria in Vallicella te decoreren. Hij ontwierp een veel complexer decoratie dan hiervoor gebruikelijk was; met engelen en putti van stucco die door leerlingen van Bernini werden vormgegeven. Het fresco toont een wonder van San Filippo Neri, een heilige van de contrareformatie – een geheel nieuw onderwerp! Da Cortona kon zich niet beroepen op een uitgebreide en traditionele iconografie over het leven van de heilige en moest zich zonder eerdere voorbeelden zien te redden.
#3 Gesù
We zijn echt in de barok beland wanneer we kijken naar de dramatische en theatrale plafondschilderingen in Gesù. De Genuese schilder Baciccio, die 1660 naar Rome kwam en hier Bernini leerde kennen, beschilderde het plafond van de Gesù met het fresco Triomf van de Naam van Jezus. Architectuur, beeldhouwkunst en schilderkunst versmolten met elkaar, zoals te zien is aan de engelen van stucwerk die bijna lijken te zweven. De figuren op het fresco, die deels over de vergulde decoraties geschilderd zijn, lijken van het plafond af te vallen. Een waar illusionistisch meesterwerk!
#4 Sant’Ignazio
In de Jezuïtenkerk in Rome, de Sant’Ignazio, liet Andrea Pozzo een illusionistische koepel schilderen. Ze waren hier zo van onder de indruk dat ze hem ook het plafond van de middenbeuk van een fresco lieten voorzien. Pozzo schilderde een open tempel met zuilen en architraven, met uitzicht op de hemel. Talloze figuren kijken vanaf de wolken naar beneden of bevinden zich tussen de architectuur. Je kan uren kijken naar het werk, en steeds nieuwe figuren en details ontdekken. Bekijk het plafond eens van verschillende invalshoeken en je zult versteld staan van de kunstige illusie die Pozzo creëerde.
#5 San Carlo alle Quattro Fontane
Ingetogen, en misschien daarom juist wel zo mooi na al het barokke geweld, is het plafond dat Francesco Borromini creëerde in de San Carlo alle Quattro Fontane. Borromini vervaardigde geen ronde maar een prachtige ovale koepel met een ingewikkeld geometrisch patroon. Net als Andrea Pozzo in de Sant’Ignazio speelt Borromini hier met het oog van de bezoekers. De koepel lijkt namelijk veel hoger dan hij in werkelijkheid is. Borromini bereikte dat effect door het patroon naar binnen toe te verkleinen en het daglicht via onzichtbare ramen in de achthoekige lantaarn naar binnen te laten komen. Het licht legt vervolgens de nadruk op de enige gekleurde elementen van de koepel, de tekst en de afbeelding van de witte duif in een gouden driehoek, als symbool van zuiverheid, verlossing en vrede. De San Carlo alle Quattro Fontane wordt door de Romeinen ook wel liefkozend San Carlino genoemd. Dit verkleinwoord is voor dit kerkje meer dan terecht gekozen; het meesterwerkje van de hand van Borromini is namelijk precies zo groot als één pijler in de Sint-Pieter! Toch kon dit meesterwerkje vlak na zijn voltooiing niet iedereen bekoren. Sterker nog; Borromini werd door veel van zijn collega-architecten en –kunstenaars verguisd. Zijn ideeën voldeden in hun ogen niet aan de eisen die de klassieke bouwkunst stelde. Pas in het midden van de negentiende eeuw viel de San Carlino weer in genade bij critici – en bij Romegangers. Vooral Bernini kon erg fel van leer trekken tegen de in zijn ogen afvallige Borromini.
Op zoek naar meer Italiaanse kunst?
De Ciao tutti Special Artissimo laat de mooiste kunst in Italië zien. De selectie brengt bekende meesterwerken en nieuwe ontdekkingen op je scherm, in een wervelende reis vol kleur, vol verhalen en vol kunstenaars. Bijna 500 pagina’s lang dompel je je onder in de mooiste kunst van Italië en zul je verrast worden door bijzondere details en bizarre verhalen die achter de kunstwerken schuilgaan!
Bestel de Ciao tutti Special Artissimo, de mooiste Italiaanse kunst direct via deze link!
PS De Ciao tutti Special is een digitale uitgave. Na bestelling krijg je zowel op je scherm als in je e-mail een link om de Ciao tutti Special te downloaden in PDF-formaat. Je kunt ‘m vervolgens opslaan en op meerdere apparaten, je pc, je laptop of tablet, van alle moois in je nieuwe Special genieten.
orpheuskijktom.com 