De heilige Maria in de sneeuw

Gisteren schreef ik over een van de vier pauselijke basilieken van Rome, de San Giovanni in Laterano. Vandaag wandelen we van die kerk over de Via Merulana naar een andere basiliek van monumentale proporties in de Eeuwige Stad: Santa Maria Maggiore.

Heilige Stoel
Bovenop de Esquilijn, de grootste van de zeven heuvels van Rome, ligt de Santa Maria Maggiore. Sinds 1929 is deze kerk officieel (staatsrechtelijk) bezit van de Sancta Sedes, de Heilige Stoel. Naast een van de vier pauselijke basilieken is het ook een van de zeven pelgrimskerken van Rome (in de crypte onder het altaar bevindt zich een reliek: hout van de kribbe van Jezus).

De Santa Maria Maggiore ligt hemelsbreed recht tegenover de San Giovanni in Laterano; de twee basilieken zijn met elkaar verbonden door middel van de Via Merulana. De ruim 14 meter hoge zuil op het plein van de Santa Maria Maggiore werd in 1614 in opdracht van paus Paulus V opgericht, als tegenhanger van de obelisk aan het andere uiteinde van Via Merulana. Het is een typisch voorbeeld van de efficiënte ‘recycling’ van oude Romeinse resten door een aantal pausen: de zuil is vervaardigd van marmer van de Basiliek van Maxentius op het Forum Romanum.

Een wonderbaarlijk verhaal
De ontstaansgeschiedenis van de Santa Maria Maggiore is verbonden aan een wonderbaarlijk verhaal. Op 5 augustus in het jaar 356 zou er namelijk bovenop de heuvel Esquilijnheuvel een miraculeuze, zeer plaatselijke sneeuwbui zijn gevallen. Paus Liberius zag het als een teken van boven en liet een kerk bouwen waar de vlokken vielen – de voorloper van de huidige Santa Maria Maggiore en waarschijnlijk de eerste kerk in Rome die aan Maria gewijd werd. Zo kwam het dat de latere Santa Maria Maggiore bekend kwam te staan als de Santa Maria ad Nives – de Heilige Maria ter Sneeuw.

Maria de moeder
Evengoed leek de huidige kerk lange tijd niet verder terug te gaan dan paus Sixtus III (paus van 432 tot 440, een eeuw na de sneeuwbui dus). Het was Sixtus III die de kerk wijdde aan het goddelijke moederschap van Maria, naar aanleiding van het Concilie van Efeze van 431, toen de vraag centraal stond of Maria niet alleen figuurlijk maar ook letterlijk moeder van God was.

Tegenwoordig is de Santa Maria Maggiore hoe dan ook een van de belangrijkste Romeinse kerken gewijd aan de Heilige Maagd. Ieder jaar wordt op 5 augustus het wonder van de sneeuwbui in 356 nog herdacht: witte bloemblaadjes komen dan naar beneden dwarrelen.

In de jaren zestig van de vorige eeuw zijn er opgravingen gedaan waaruit toch nog enkele oudere delen naar voren zijn gekomen, waarschijnlijk uit de periode van keizer Constantijn en paus Liberius. De basiliek heeft haar huidige vorm en aangezicht echter hoe dan ook pas in de loop der eeuwen gekregen, dankzij verschillende aanbouwen, restauraties en toevoegingen die in opdracht van verschillende kardinalen en pausen werden uitgevoerd. De façade die nu te zien is, is bijvoorbeeld pal voor de originele gevel geplaatst.

Goed gezelschap
Wie de Santa Maria Maggiore in Rome bezoekt bevindt zich overigens in goed gezelschap. Onder het grondniveau van de basiliek ligt een aantal beroemdheden begraven, zoals Hieronymus, de kerkgeleerde die de eerste Latijnse vertaling van de bijbel verzorgde, en Bernini, de architect die onder andere het Sint-Pietersplein ontwierp.