Op 8 maart, Internationale Vrouwendag, besprak ik vijf illustere dames uit de Italiaanse geschiedenis. Omdat niet alle wegen naar Rome leiden en het bovendien deze week Boekenweek is, staat vandaag een van de vroegste vrouwelijke auteurs van eigen bodem centraal: Hadewijch (ca. 1250), schrijfster van mystieke verhalen en talloze brieven aan vriendinnen, die net als zijzelf waren gegrepen door de mystieke liefde voor god.
14 VISIOENEN
Alles wat men over Hadewijch weet, is afgeleid uit het werk dat ze achterliet: 31 brieven, 16 rijmbrieven, 45 liederen, 14 visioenen en de zogenaamde Lijst der volmaakten – een document waarin een reeks mensen de revue passeert die aan Hadewijch waren verschenen als volmaakte minnaars van god in haar 13de visioen.
Alle werken van Hadewijch hebben een gemeenschappelijk onderwerp: de mystieke liefde tussen god en mens (de ‘minnedienst’). De briefbundels, geadresseerd aan haar (pen)vriendinnen, spreken daarbij het meest tot de verbeelding. De brief is in de Middeleeuwen bij uitstek het genre van de vriendschap. Dat blijkt al uit de wijze waarop Hadewijch de brieven aanvangt: ‘lieve minne’, ‘lieve herte’, of ‘lieve kint’. Middeleeuwse brievenbundels zijn evenwel geen toevallige verzamelingen van privédocumenten: het zijn bewust opgezette literaire edities die een breder publiek moesten bereiken. In haar brieven treedt Hadewijch dan ook op als zusterlijk of moederlijk leidersfiguur, die oproept tot radicale minnedienst.
OP DE VALREEP
Hadewijchs werken zijn gezamenlijk overgeleverd in drie 14de-eeuwse handschriften. Daarmee is zij de eerste Nederlandstalige auteur van wie het verzameld werk in één band overgeleverd is. De herinnering aan haar en haar schrijfsels zou wellicht verloren zijn gegaan, als de Vlaamse jezuïet Jozef van Mierlo (1878-1958) haar eeuwen later geen plaats had bezorgd in de canon van de Nederlandse literatuurgeschiedenis. Talrijke edities, studies, hertalingen in het hedendaags Nederlands en vertalingen in het Engels, Duits, Frans, Spaans, Italiaans, Hongaars en andere talen hebben er sindsdien voor gezorgd dat Hadewijch een van de meest gelezen en gewaardeerde Middelnederlandse auteurs is geworden.
1001 BIJZONDERE VROUWEN
Hadewijch is nummer 16 op de lijst van de 1001 vrouwen die aan bod komen in het vuistdikke (1556 bladzijden) boek 1001 Vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis, samengesteld door Els Kloek. Zij werkte tien jaar lang met meer dan driehonderd deskundigen aan de levensverhalen van beroemde, beruchte, inspirerende, eigenzinnige, geliefde en vrome vrouwen, van Jacoba van Beieren tot Aletta Jacobs en van Hadewijch tot Trijntje Keever. Het leverde een monumentaal naslagwerk op waarin meer dan 1000 jaar Nederlandse geschiedenis de revue passeert.
VERDER LEZEN:
1001 Vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis
Samenstelling: Els Kloek
Vormgeving: Irma Boom
ISBN 9789460041419
Van Tilt Uitgeverij
€ 39,50
orpheuskijktom.com 