Wees er als eerste bij: een ondergrondse basiliek in Rome

Als je op het drukke verkeersplein bij de Porta Maggiore in Rome staat, is er niets dat doet vermoeden dat zo’n tien meter onder je voeten een ondergrondse basiliek ligt uit de eerste eeuw. Het Romeinse bouwwerk heeft 3 schepen en een centrale absis, een diepte van 12 meter en een hoogte van 7 meter. De basiliek werd al in 1917 gevonden maar is nooit opengesteld voor het publiek. Dat gaat veranderen.

Hoewel de basiliek, in Italië ook wel de basilica neopitagorica genoemd, altijd gesloten is gebleven is er veel over gespeculeerd. De decoraties op de plafonds en wanden van de basiliek – fresco’s en reliëfs die de mythen van Ganimedes en Zeus, Medea en Jason, de dichteres Sappho voorstellen, naast enkele losstaande scènes – hebben sommigen doen vermoeden dat de ruimte gewijd was aan magische rituelen. De overheersende gedachte is echter steeds geweest dat de ondergrondse basiliek fungeerde als een soort ‘tempel’ van het neopythagorisme, een stroming die in het teken stond van de heropleving van de ideeën van de Griekse wiskundige/filosoof Pythagoras, waarbij mystiek inderdaad een rol speelde.

In april wordt er, vlak bij de ingang naar de ondergrondse basiliek, een speciaal informatiecentrum geopend waar nog niet eerder vertoond beeldmateriaal (zowel 2- als 3-dimensionaal) te zien zal zijn van het Romeinse bouwwerk en van de restauratiewerkzaamheden. Met multimediale hulpmiddelen wordt een virtuele toer mogelijk, als voorproefje voor het echte bezoek: nog deze lente wil de archeologische dienst het mogelijk maken om kleine groepen rond te leiden door de wereld onder de Porta Maggiore.

Een sneak preview kun je bekijken op Youtube, waar een filmpje met Italiaans commentaar een klein kijkje geeft in hoe het er onder de grond ongeveer uitziet. Voor wie het Italiaans niet machtig is, hierbij de vertaling van het commentaar:

‘Hier bij de Porta Maggiore, een gebied in Rome met een enorme verkeersdrukte – trams, auto’s, voorbij rijdende treinen – ligt op enkele meters onder het straatniveau een monument dat uniek is in de wereld. Een ondergrondse basiliek met 3 schepen, 2000 jaar geleden gebouwd door een mysterieuze sekte: de neopythagoreeërs. In de lente van 1917, een oorlogsjaar, stortte de grond onder een van de sporen in. De arbeiders die aan het spoor werkten, stuitten ineens op een indrukwekkend monument, wiens bestaan meteen korte metten maakte met het idee dat er ten tijde van de vroege keizers in Rome geen gebouwen stonden met 3 schepen. Een nieuw hoofdstuk in de antieke architectuurgeschiedenis was begonnen. Dit alles is echter in gevaar. De langs denderde treinen, het doorsijpelende water, maar bovenal een bepaalde parasiet, een bacterie, dreigt dit juweeltje, dat uniek is in de wereld, te gronde te richten. Een juweeltje dat echter onder constante klimaatcontrole moet worden gehouden en dat mede daarom niet bezocht kan worden.’

Wat dat laatste betreft gaat er nu dus, bijna honderd jaar nadat de wegwerkers de basiliek bij toeval vonden, verandering plaatsvinden. Het wachten is overigens nog wel op de financiering van de verdere restauratiewerkzaamheden; nog ten minste zo’n 4 miljoen euro.

Klik hier voor het bijbehorende (Italiaanse) krantenbericht in La Repubblica van 24 februari.