Hij werd geïnspireerd door schilders uit de bloeiperiode van de Italiaanse renaissance, zoals Michelangelo, maar zelf werkte Cornelis van Haarlem (1562-1638) in een stijl die we maniëristisch noemen. Het maniërisme raakte in de kunstwereld in zwang net nadat de renaissance haar hoogtepunt had bereikt. Kunstenaars wilden hun figuren nog meer verfraaien door ze uit te rekken en in elegante, gedraaide en ingewikkelde houdingen weer te geven. De compositie van het schilderij en het weergeven van naakte lichamen leken daarbij belangrijker dan het weergegeven verhaal.
Cornelis van Haarlem beheerste deze stijl tot in perfectie en geldt als één van de meest uitgesproken maniëristische schilders in de Noordelijke Nederlanden. Zo schilderde hij in 1592 (of 93) een feestelijke scene, de ‘Bruiloft van Peleus en Thetis’, een van de beroemdste huwelijksfeesten uit de oudheid. De bruiloft zou uiteindelijk uitlopen op een oorlog van epische proporties.
Peleus was een dappere sterveling die, tegen de zin van de bruid maar volgens de wil van de goden, mocht trouwen met de halfgoddelijke Thetis, dochter van de zeegod Nereus. Zo kwam het dat er een tafel vol goddelijke gasten op het huwelijk aanwezig waren. Eris, de godin die altijd ruzie zoekt, gooide tijdens het diner plotseling een appel tussen de gasten, met daarop het opschrift ‘voor de mooiste’. Het stuk fruit ging de geschiedenis in als de ‘twistappel’, waar drie verschillende kandidaten aanspraak op maakten. De godinnen Hera, Athena en Afrodite beweerden alle drie dat de appel voor hen was, omdat zij elk vonden dat zíj de schoonste waren op de Olympus.
Er moest een jury aan te pas komen, en uiteindelijk was de twijfelachtige eer om een keuze te maken aan de Trojaanse prins Paris. De drie godinnen probeerden de jongeman voor zich te winnen door hem allerlei beloftes te doen: Hera zou hem macht geven, Athena zou hem wijsheid schenken en Afrodite beloofde hem de mooiste vrouw ter wereld. Daarvoor zwichtte Paris, en hem werd Helena, de mooiste vrouw ter wereld geschonken. Hij moest haar daarvoor wel nog ‘schaken’, want Helena zat vast in een gedwongen huwelijk met de Griekse (Spartaanse) koning Menelaos. Deze liet de roof op zijn beurt niet zomaar voorbijgaan: hij trommelde de machtigste Griekse stadsstaten op en verklaarde met hen de oorlog aan de stad van Paris: Troje.
Dit uitbundige schilderij van Cornelis van Haarlem laat het goddelijke bruiloftsfeest zien dat uiteindelijk zou leiden tot de Trojaanse oorlog. We kijken hier echter naar het moment waarop de feestelijkheden nog niet helemaal verstoord zijn. Rechtsboven, op de achtergrond, wordt al wel vast verwezen naar wat komen gaat: Paris moet een keuze maken uit de drie godinnen die zich bevallig aan hem presenteren. De maniëristische stijl die hierboven genoemd is, komt vooral goed tot uiting in de langgerekte naakte lichamen in het centrum van de compositie.
De bruiloft van Peleus en Thetis is nu te bewonderen in het Frans Halsmuseum in Haarlem, als onderdeel van de tentoonstelling De Hollandse Michelangelo. Cornelis van Haarlem (1562-1638).In de tentoonstelling zijn voor het eerst circa 45 werken van Cornelis van Haarlem bij elkaar te zien. De werken zijn onder meer afkomstig uit de National Gallery in Londen, de Gemäldegalerie in Berlijn en diverse particuliere collecties. ‘De Hollandse Michelangelo’ is nog tot en met 20 januari te zien!
De Hollandse Michelangelo
Cornelis van Haarlem (1562-1638)
t/m 20 januari in het Frans Halsmuseum, Haarlem
Kaartjes kunnen vooraf online besteld worden.
orpheuskijktom.com 